Laura Pitel imzalı makalede, analistlerin Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın alışılmadık iktisat siyaseti konusunda kuşkucu olduğu belirtildi.
Financial Times’da bugün yayınlanan makale, Türk lirasında son iki aydır gerçekleşen stabil seyrin merkez bankasının milyarlarca dolarlık art kapı müdahalesi de dahil olmak üzere acil durum tedbirleri ile mümkün olduğu belirtildi.
Siyasi analistlerin de görüşlerine yer verilen yazıda Erdoğan’ın seçimlere kadar istikrara muhtaçlığı olduğu belirtildi. Londra merkezli danışmanlık şirketi GPW’nin Türkiye masası lideri Alp Çoker, “Kampanya devrine kadar işleri sabit tutmak Erdoğan’ın muhtaçlığı olan tek şey olabilir. Kısa vadeli tahliller politik olarak işe yarayabilir” diye konuştu.
FT’nin mevzuyla ilgili sorduğu 5 soru ve bunlara verdiği cevaplar şöyle:
Türkiye cari fazla verebilecek mi?
Türk makamları, ülke dışına döviz çıkmasına neden olan ve lira üzerinde baskı yaratan ihracat ve ithalat ortasındaki kronik dengesizliği fazlaya çevirme üzerine kumar oynuyor.
Ayrıca ülkenin bu yaz güçlü turizm gelirlerine gereksinimi var. Ukrayna ile Rusya ortasındaki tansiyon de büyük bir risk oluşturuyor. Mümkün bir çatışma, Türkiye’nin ithalat faturasının kıymetli bir bileşeni olan güç fiyatlarında da keskin bir artışa neden olabilir.
Washington merkezli Milletlerarası Finans Enstitüsü’nden Uğraş Ülkü, hudutlu ithalat ve artan ihracat ve turizm sayesinde Türkiye’nin bu yıl 4 milyar dolar fazla vereceğini varsayım ediyor.
Ancak bu siyasetin iç talepte azalma gerektirmesi Erdoğan’ın istek etmeyeceği bir durum.
Türkler paralarını dolarda tutmayı bırakacak mı?
Türkler, çalkantı vakitlerinde birikimlerini ekseriyetle dolar, euro ve kıymetli madenlerde tutmayı tercih ediyor. Bu dolarizasyon olarak bilinen ve lira üzerinde baskı kaynağı olan bir fenomen.
Merkez Bankası bilgilerine nazaran, geçen yılın sonunda bankacılık sistemindeki tüm mevduatın yüzde 64’ü döviz yahut değerli madenlerden oluşuyordu. Kur muhafazalı mevduatla birlikte bu oran az da olsa düştü.
Enflasyon önümüzdeki aylarda yüzde 50’nin üzerine çıkarsa ve yılın büyük kısmında bu düzeyde kalırsa bu eğilim devam edecek mi? Fransız bankası Société Générale’de gelişen piyasalar araştırmacısı Phoenix Kalen, “TL mevduatlarının artmasını bekliyorum, lakin enflasyon çok yüksek olmaya devam ettikçe TL’nin mevduatlar içindeki hissesi önümüzdeki aylarda yeniden azalacak” dedi.
Şubat ortasında ortalama mevduat faizi oranları yüzde 17’de seyrederken, enflasyon hesaba katıldığında tasarruf sahiplerinin parasının bedeli hâlâ önemli bir erimeyle karşı karşıya. Hükümet enflasyonun gelecek yıl tek haneli sayılara düşeceğini varsayım ederken, Kalen hükümetin enflasyon kestiriminin büyük ölçüde aşılabileceği görüşünde.
Yabancı yatırımcılar Türkiye’ye dönebilecek mi?
Erdoğan, “yeni ekonomik modelin” ülkeye döviz getirecek direkt yabancı yatırımları çekeceğini savunuyor. Fakat klâsik olarak Türkiye’nin en güçlü direkt yabancı yatırım kaynağı olan batılı yatırımcılar bile ülkenin ekonomik idaresi ve hukukun üstünlüğü ile ilgili telaşlar nedeniyle gelmekte tereddüt ediyor.
Bununla birlikte, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ile yakın vakitte yaşanan bir diplomatik yakınlaşma, Körfez ülkesinden 10 milyar dolarlık bir yatırım vaadiyle birlikte geldi. Geçen ay BAE, Türkiye ile ülkenin merkez bankasının brüt rezervlerini güçlendiren 5 milyar dolarlık bir takas mutabakatı imzalamıştı.
Ankara; Suudi Arabistan, İsrail ve Ermenistan da dahil olmak üzere öbür bölge ülkeleri ile yumuşama istikametinde bir atılımın ticaret ve yatırıma daha fazla dayanak sağlayacağını umuyor.
Türk şirketleri borçlarını kapatabilecek mi?
Türkiye, global pay senedi ve tahvil piyasalarındaki dalgalanmalardan bir yere kadar korundu. Lakin bankalar ve kurumsal kesim hâlâ dış finansmana bağımlı. Ülkenin önümüzdeki 12 ayda vadesi gelecek 170 milyar dolara yakın dış borcu var.
Koç Üniversitesi iktisat kısmından Profesör Selva Demiralp, “ABD Merkez Bankası gelecek ay faiz oranlarını yükseltmeye başlarsa bu durum borçları çevirmenin zorluklarını artıracaktır” dedi. Demiralp, şirketlerin ve bankaların dış borcu uzatmak yerine geri ödemek zorunda kalmasının döviz talebi yaratacağını ve TL üzerinde tekrar baskı oluşturacağını belirtti.
Merkez Bankası müdahaleye devam edecek mi?
Liradaki son istikrarın bir kısmı, TL’yi desteklemek emeliyle gerçekleştirdiği dolar satışı sayesinde oldu.
Türkiye’nin brüt rezervleri son haftalarda bariz bir güzelleşme gösterse de SWAP hariç net rezervler hâlâ ekside. Bu rezervler Goldman Sachs’a nazaran 16 Şubat’ta yaklaşık eksi 50 milyar dolar düzeyinde bulunuyor. Bu da daha fazla müdahale için hudutlu ateş gücü manasına geliyor.
Eğer cari fazla ve dolarizasyon çözülürse merkez bankasının müdahale için gereken stok artabilir. Fakat bu durum gerçekleşmezse merkez bankasının müdahale araçları hayli sonlu kalacak.