Ukrayna’yı Romanya’dan ayıran Siret Hudut Kapısının önündeki insan ve araç kuyruğu metrelerce uzuyor. Çoğunlukla bayanlar, çocuklar ve ihtiyarlardan oluşan Ukraynalı mülteciler kar altında pasaport sırası bekliyor. Kalabalıkta tek tük erkekler varsa bile onlar ya Ukraynalı değiller veyahut Aleksander üzere ailesini kapıya kadar getirip ülkesine dönmek zorunda olanlar.
Kuyrukta dolaşırken, Aleksander ile karşılaştım.
Bu genç ve güzel adam beş yaşındaki oğluna sarılmış halde ağlıyordu.
Sordum:
“Neden ağlıyorsun?”
Gözyaşını sildikten sonra:
“Ülkemde savaş var. Oğlum ve eşimi sona getirdim. Ben gidemiyorum. Tahminen onları bir daha göremeyeceğim. Bu yüzden…”
Ukrayna, 18-60 yaşları ortasında olan, eli silah tutacak erkeklerin ülkeden ayrılmasını yasakladığı için Aleksander da gidemiyor. Eşi ve çocuğu İspanya’daki teyzesinin yanına yerleşecek. Aleksander, işgal için “Bu bir fazişm” yorumunu yapıyor.
Şehitler duvarı
Rusya’nın 2014 yılında Kırım’ı ilhak ederek, Donetsk ve Luhansk’taki ayrılıkçı isyanı körüklemesi Ukrayna’da yüzyıldır var olan milliyetçi damarı daha da kabartmış.
Sınırdan 30 kilometre sonraki Çernivtsi kent meydanında ulusal şair Taras Şevçenko‘nun heykeli var. Heykelin sırtını verdiği duvarda 2014-2020 yılları ortasında ayrılıkçılarla yapılan iç savaşta can veren Çernivtsili askerlerin fotoğrafları sergileniyor. Gerideki binada ise “Slava Ukraini” ve “Geroym slava” sloganı yazıyor.
“Çok yaşa Ukrayna!”
“Kahraman, sen çok yaşa!”
Ancak duvarda 24 Şubat’tan beri Rus işgalinde ölen askerlerin fotoğrafları asılmamış. Bir gün onlar da yerleştirildiğinde korkarım ki “Slava Ukraini” sloganına yer kalmayacak. Üstelik savaş sürüyor. Tahminen yüzlerce gencin daha cenazesi kalkacak.
Ukrayna-Romanya-Türkiye hattı
Çernivtsi Tren İstasyonu Ukrayna’nın öteki kentlerindeki onbinlerce mülteciyi batıya taşıyor. Kiev’den, doğuda bombardıman altındaki Çernihiv, Sumi, Harkov ve Dnipropetrovsk’ten kaçanlar sarı-mavi vagonlara doluşarak Romanya, Bulgaristan, Macaristan ve Slovakya’ya gidiyor.
Ve tabi Türkiye’ye…
Dışişleri Bakanlığı Ukrayna’daki Türkleri, Türklerin birinci derece yakınlarını, kimi Azerbaycanlıları tahliye için Çernivtsi’deki üç Türk işadamıyla hareket ediyor.
Bu şahıslar İsa Çelebi, Mücahit Çam ve Volkan Çakır.
Organizasyon şöyle:
Türkiye’ye gitmek için başvuranlar Kiev ve Lviv’de toplanıyor. Bu iki merkezden her gün birden çok otobüs Çernivtsi’ye kaldırılıyor. Trenle ya da kendi imkanlarıyla gelenler de oluyor. Çernivtsi’de toplananlar otobüse bindirilerek, Bükreş’e gönderiliyor. Bükreş’ten ver elini İstanbul.
Üç Türk işadamı
İsa Çelebi, 13 yıldır Çernivtsi’de yaşıyor.
Çelebi, savaş başlamadan evvel Ukrayna’daki Türkleri uyardığını kaydediyor:
“Dedim ki: Otomobillerin deposunu doldurun, yanınıza nakit bırakın. Transit geçiş vizesi alın. Zira ilerisini yeterli görmedim. Herkes bize güldü. Söylediğim çıktığı için üzgünüm. Son üç gün kendi konutumda 437 kişiyi konuk edip Türkiye’ye gönderdim.”
Çelebi, Dışişleri Bakanlığı’nın ricası üzerine bu işi istekli gerçekleştirdiklerini söz ediyor.
Mücahit Çam ise 23 yıldır Ukrayna’da.
Sekiz gündür 80 otobüs kaldırdıklarını, en az 5 bin kişiyi gönderdiklerini kaydediyor.
Çam, “Her vatandaşımızın yanında yer almaya çalışıyoruz” diyor.
Ya kendileri?
Çelebi, “Son Türk çıkmadan biz çıkmayız” diye konuşuyor.
Türkiye’ye kalkan otobüste Sumi’den gelen Azerbaycanlı Mehmet de var.
Mehmet, “Uçaklar uçuyor. Bomba atıyorlar. Eşimi Bakü’ye yolladım. Artık ben gidiyorum. Bundan sonra çok makus olur” diyor.
Her 20 kilometrede bir barikat
Çernivtsi o denli bir iltica dalgasına uğradı ki, otellerde yer kalmadığı için kentten iki saat uzaklıkta Karpatların eteğindeki bir tesiste ve ortaya adam sokarak oda bulabildik.
Hem otele giderken…
Hem sonraki gün kuzeydeki İvano-Frankivsk kentine ilerlerken her 20 kilometrede bir yolumuz askerler ya da devletin silah dağıttığı silahlı köylü milislerce kesildi. Pasaportlarımız denetim edildi, bazen bagajımıza bakıldı.
Kontrol noktalarında kum çuvallarından barikatlar oluşturulmuş, beton sütunlardan ve demir yığınlarından bariyerler kurulmuştu. Giysi kesimlerinden kamuflaj yapılmıştı.
Güzergah boyunca barikatlarda, kamu binalarında ve kiliselerde sarı-mavi Ukrayna bayrağı ile SSCB devrinde yasaklanan milliyetçilerin kırmızı-siyah flaması dalgalanıyor. Bir denetim noktasında otomobilimizi durduran köylü bile milis bile şöyle seslendi:
“Slava Ukrania!”
Bu yörede Rus işgali var mı?
Aslında yok.
Hiç bomba düşmedi.
Üzerinden uçak dahi uçmadı.
Bilbordlarda küfür
Çernivtsi ve İvan-Frankivsk hayatlarına devam ediyor. Marketler ve iş yerleri açık ve beşerler sokakta dolaşıyor. Lakin bu, ülkenin doğusu bombalanırken, batısının umursamaz olduğunu göstermiyor. Tersine ülkede içki satışı ve içki tüketmek yasak. İvano-Frankivsk’te kent meydanında yanıma gelen, asker olduğunu anladığım bir sivil kamu binalarının fotoğrafını çekip çekmediğimi sordu.
Belli ki Ruslardan kuşkulanılıyor.
Zaten belediyenin, karakolların ve askeri binaların önleri kum çuvallarıyla örülmüş.
Lviv’e hakikat seyderken, otoyoldaki bilbordlarda Ukrayna ordusunu selamlayan afişler var.
“Ukrayna’nın koruyucuları, Allah sizi korusun” diye yazıyor.
Bazı bilbordlarda açık açık küfrediliyor.
Birinde “Rus savaş gemileri s… git” diyor.
Ötekinde “Rus askeri s… git!”
Ukrayna’nın batısı Rusların çoğunluk, gündelik hayatta Rusçanın yaygın olduğu doğu kentlerine nazaran Ukrayna lisanını konuşuyor. Bazen Rusça sorulara karşılık bile verilmiyor.
Savaş nasıl sonuçlanır, bilmiyorum.
Ancak iki kardeş halk olan Ukraynalılar ve Rusların bir daha kolay kolay barışmayacak ölçüde ortalarına kan girdiği ve milliyetçilikle bilendikleri anlaşılıyor.
Bugün Lviv’deyiz.
