İçinde ne ararsanız var; trajedi, sır, kaygı hepsi mevcut. Gibisi durumları tabir ederken çarpıcılığı artsın diye kimi olayları anlattığımızda şu sık kullandığımız “film gibi” klişesi, tam da bu olay için söylenebilir: “Gerçekten sinema gibi”
Sol çevreler Fuat Fegan ismini bilirler. Dr. Hikmet Kıvılcımlı’nın her manada çok güvendiği, yanı başındaki en değerli yoldaşıydı Fegan. Kıvılcımlı’nın vefatından sonra da bu yoldaşlığın gereğini yapmış, hekimin yapıtlarını gün yüzüne çıkarmış, derlemiş, toparlamıştı. Hakkı teslim edilmelidir kuşkusuz. (Fotoğrafta hasta yatağındaki Kıvılcımlı’nın yanı başında)
Öldü mü öldürüldü mü?
Kıvılcımlıcıların ortak hürmetini kazanmış biri olan Fuat Fegan, 1983 yılında Almanya’nın Diusburg kentinde katıldığı 1 Mayıs gösterisinden sonra ortadan kayboldu. Tam 39 yıldır, ne izine, ne de onu gören, bilen birine rastlandı. Yoldaşları, uzaktan, yakından birçok tanıdığı yıllarca Fegan’a ne olduğunu merak ettiler. Yurt dışında da yaşıyor olsa cunta yıllarıydı kaybolduğu periyot. “Derin devlet”in kollarının uzandığı, kimi infazların gerçekleştirildiği yıllardı. Öldürüldü mü, cunta eliyle kaybedildi mi diye daima ancak daima merak edildi.
Haberdar olduğum andan beri bahsin ilgimi çektiğini söylemeye gerek yok. Kıvılcımlı’ya olan bağlılığını bildiğim Kadir ağabeye (Vedat Türkali) sordum bir gün: “Fegan’a ne oldu sizce? Öldürüldü mü?”. “Bilmiyorum, bilmiyoruz” oldu cevabı. Lakin “öldürülseydi, azapta ya da bir öteki biçimde, haberimiz olurdu” dedi.
Yıllarca lakin yıllarca bir sır olarak konuşulur bu olay. Değinen, önünü gerisini soruşturan olup olmadığını pek bilmiyorum. Uzun yıllardır uzaktım ülkeden, o nedenle hakkını yemiş olmayayım kimsenin. Yalnızca Kuzey Kıbrıs’tan, Fadıl Çağla’nın Fegan’ı anlattığı küçük bir kitabından haberdarım ki o da kayıp olayına ait rastgele bir bilgi içermez pek. Fegan Kıbrıslı’ydı bu ortada.
‘Kayıp Sosyalist’
Türkiye sosyalist hareketinin bu hakikaten kıymetli, son derece donanımlı figürünün kaybıyla ilgili bilgiler toplamaya çalıştım yıllarca. Pek verimli olduğunu söyleyemem bu uğraşlarımın. Kadir ağabey “İsveç’te Stockholm’e gidip, eşi Latife hanımla konuş istersen” demişti lakin çeşitli nedenlerle gidebilmem mümkün olmadı. Hedefim şayet becerebilseydim tüm hikayeyi “Kayıp Sosyalist” ismiyle kitaplaştırmaktı.
Her tarafıyla değişik olan bu olay sıradan bir kayıp olayı değildi zira. Kaybolan yalnızca bir insan da değildi. Türkiye sosyalist hareketinin tarihinin hafızasının da bir manada kaybı sayılırdı. Tüm sosyalist hareketin bu kayıp karşısında, onu arayıp bulma konusunda en azından, sorumluluğu vardı. Öylece bırakılabilir miydi?
Ne oldu Fegan’a? Unutacak mıyız? Merak etmiyor muyuz akıbetini? Tüm bunlardan dolayı çaresizce sürdürdüm araştırmamı. En değerli kaynak olacağını sandığım Kadir ağabeyde bir şey yoktu, sevgiyle kelam ettiği Fegan’a ait. Türkiye’ye döndükten sonra da, hala aklımı kurcalamakla, ilgimi yitirmemekle birlikte husustan uzaklaşmıştım. Ta ki, daha evvel de kelamını ettiğim, Kıvılcımlı hakkındaki inanılmaz çalışmalarıyla bilinen dostum Ahmet Kale’ye de akıl edip Fegan’ı sorduğum ana kadar.
İyi ki basılmadı
Ahmet heyecanla, kendisinin de birebir mevzu üzerinde çalıştığını söyleyerek işbirliği yapmamızı önerdi. Sevinçle kabul ettim. Evvel hem ondaki hem de bendeki bilgileri bir ortaya getirecek, araştırmalarımızda elde ettiğimiz tüm belgeyi, bilgiyi kayıt altına alacaktık. Yazım kademesinde da iş kısmı yapacaktık. Fadıl Çağla’nın Fegan hakkındaki kitabını da Ahmet’ten almıştım. Hedefimiz, “kaybolmuş” bir sosyalisti unutturmamak, onun Türkiye sosyalist çaba tarihinde hak ettiği yerini anımsatmaktı.
Bir de, fecî bir olay natürel. Ne demek kaybolmak? Dostlarının, yakınlarının ne öldüğünü ne de yaşadığını bildiği biri olmak, öldüyse nasıl bir vefat, yaşıyorsa ne çeşit bir hayat olduğundan haberdar olmamak çok dehşetli. Kayıp yakınlarını bu nedenle anlayabilirim. Fevkalade bir bilinmezlik içinde, kalpte umut yeşertmek çok sıkıntı iş. “Kayıp” dendi mi tüylerim diken diken olur. İngiltere’de kayıp yakınlarının çıkardığı mecmualarda “üzerinde şu renk kıyafet vardı”, “en son şurada görüldü” üzere sözleri okuyunca ürperirdim.
Araya öbür işler girdi, çalışmaya yoğunlaşamadık Ahmet’le. Başlamaya karar verdiğimiz gün nitekim başlasaydık bugün “Kayıp Sosyalist” kitabını çıkarmış da olacaktık.
Kayıp değil bencillik
İyi ki de olmadı. Şu an hala öfke, kızgınlık, kırgınlık duymama yol açan haberi Ahmet verdi iki hafta kadar evvel: “Fuat Fegan yaşıyor”. Yunanistan’ın Girit adasında öbür bir evlilik de yaparak farklı bir hayat kurmuş Fegan. Çekip gitmesinin münasebetlerini anlayabilirim. Kimsenin bir diyeceği olamaz elbette. Ömür onun. Vereceği bir hesap varsa da geride bıraktığı, eşine, çocuğuna verir.
Yaşamasına, bulunmasına, ondan bir haber gelmesine elbette sevindim. Lakin şu anda hissettiğim yalnızca ancak yalnızca öfkedir. Bir insan, yıllardır kendisini merak eden yoldaşlarını üzdüğünü, acıya boğduğunu hiç mi düşünmez? Tek bir haber de mi iletmez? Türkiye sosyalist hareketinin değerli bir mirasçısı olmanın hiç mi sorumluluğu yoktur? Türkiye solunun tarihinde devlet kaynaklı öldürmeler, kaybetmeler çoktur. Binlerce beşere Fuat Fegan’a da bu yapılmış olabilir korkusunu yaşatmak da ne?
Bir kayıp olayından, dayanılmaz bir bencillik hikayesi çıktı sonuçta anlayacağınız. Biz kitabı artık Ahmet’le Fegan’ın kaybı dahil, sonraki periyodunu de yazarak yayınlayacağız alışılmış ki.
Kendi adıma söyleyeyim, pek de yeterli şeyler yazmayacağım.
