Rusya’nın kıymetli bankalarının memleketler arası finansal iletileşme sistemi SWIFT’ten çıkartılması, Rusya’yı Türkiye’nin de ortalarında olduğu birçok ülke ile kendi SWIFT alternatifi SPFS ve Çin’in SWIFT alternatifi CIPS’e yönlendirmişti.
ABD’li ve Batılı kurum ve yetkililerden gelen açıklamalar, Rusya’nın Batı’nın giderek ağırlaşan yaptırımlarından kaçınmasını engellemek için SPFS’nin de yaptırımlar kapsamına alınabileceğine işaret ediyor. Şimdiden memleketler arası ticaretinde Çin yuanını önceliklendirmeye başlayan Rusya’nın SPFS sistemini Çin’in CIPS’iyle entegre edebileceği de öne sürülüyor.
Geçmişte, ABD’nin S-400 alımı nedeniyle Türkiye’ye uyguladığı yaptırımlarda da Beyaz Saray’a teklifleriyle öne çıkan Washington merkezli Demokrasileri Savunma Vakfı, 7 Mart tarihinde “Rusya’nın SWIFT alternatifine de yaptırım uygulamanın vakti geldi” başlıklı bir yazı yayınladı. Vakfın kıdemli isimlerinden Matthew Zweig ve araştırma müdürü ve analisti John Hardie tarafından kaleme alınan yazıda “Washington ve müttefiklerinin Moskova üzerindeki ekonomik baskıyı artırmanın yollarını hemen değerlendirmesi gerektiği, SWIFT yaptırım listesine öbür Rus bankalarının da eklenmesi ve alternatif olarak yaptırımlardan kaçmak için kullanılacak SPFS’nin de maksat alınması gerektiği” belirtiliyor.
Rus birliklerin Kiev’i kuşatmış olması nedeniyle “kaybedilecek hiç vakit olmadığına” dikkat çeken müellifler, Washington’a bunu nasıl yapabileceklerini de şöyle açıklıyor:
■ “Örneğin, Biden hükümeti SPFS ile kontaklı her türlü finans kurumuyla süreçleri yasaklayabilir;
■ Taban bir bedelin üzerinde ABD’de kullanılabilecek sistemler üzerinden ödeme yapılması şartı getirebilir;
■ Hazine Bakanlığı, Yurtseverlik Yasası Husus 311 aracılığıyla ABD’li finans kuruluşu ve kurumlarından direkt yahut dolaylı olarak SPFS kullanılarak gerçekleşen ödemeleri reddetmesini isteyebilir.”
Mart 2022 itibariyle SPFS’yi kullanan 400’e yakın banka bulunuyor. Rusya ile 33 milyar dolarlık ikili ticareti olan Türkiye’de de savaş sonrası yaptırımların akabinde Türk ihracatçılar SPFS’nin bir alternatif olarak kullanılıp kullanılmayacağını değerlendiriyordu.
Japonya Maliye Bakanı Shunichi Suzuki de SPFS’ye yönelik bir adım atılacağının sinyalini verdi. Suzuki mart başında yaptığı açıklamalarda “Rusya’ya yönelik yaptırımların aktifliğini sağlamak için kripto varlıklar ve SPFS üzere ödemelerdeki durumu yakından izliyoruz” tabirlerini kullanmıştı.
ABD, Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı Jack Sullivan’ın Çinli mevkidaşı Yang Jiechi ile Roma’da – Ukrayna savaşı öncesinde esasen programda olan – görüşmesi öncesinde gazetecilere “Hiçbir ülkenin Rusya’nın yaptırımlardan kaçınmasına yardımcı olmasına müsaade vermeyeceğiz” demişti. Çin ise bu toplantı sonrasında ABD’yi ve Batı basınını Ukrayna ihtilafını Tayvan’la karşılaştırmakla suçlamış, yaptırımlara katılmama konusundaki halini da değiştirmemişti.
Çin Dışişleri Bakanı ise “Tek taraflı her türlü yaptırımlara karşı olduklarını” belirtmiş ve “Çinli şirket ve bireylerin hakkınını sonuna kadar savunacaklarını” söylemişti.
Rusya’dan petrol alan Hindistan’a: Tarihin yanlış tarafındasın
Hindistan’ın, Rusya’dan 3,5 milyon varil ham petrol satın alma muahedesini sonlandırmak üzere olduğuna ait haberlerin akabinde ABD’den “Hindistan tarihin yanlış tarafında yer almasın” açıklaması geldi. Beyaz Saray Sözcüsü Jens Psaki “Hindistan’ın petrol alımının ABD yaptırımlarını ihlal etmediğini fakat bu türlü bir adımın dünyanın en büyük demokrasisini tarihin yanlış tarafına koyacağını” söyledi. Dünyanın en büyük üçüncü petrol ithalatçısı Hindistan, Birleşmiş Milletler’de de Rusya’nın işgalini kınamamıştı. Times of India’nın Hint yetkililere dayandırdığı haberde, Rusya’ya ödemenin şimdi nasıl yapılacağı kesinleşmese de ülkelerin ulusal paralarının kullanılacağı yeni ödeme sisteminin kullanılabileceği belirtiliyor. Muahedenin genel sınırlarına nazaran, petrolün nakliyesi ve dağıtım teminatı Rusya’nın sorumluluğunda olacak.
Çin’in CIPS’i öne çıkan alternatif
Çin’in yuan temelli ödeme sistemi CIPS, birçok uzmana nazaran Ukrayna savaşı sonrası Rusya’ya uygulanan yaptırımlar nedeniyle, Rusya ile ticarete devam eden ülkeler için en değerli alternatif olarak öne çıkıyor. CIPS’in süreç hacmi 2021 yılında 79,6 trilyon yuan’a (12,53 trilyon dolar) ulaşmış durumda ve hacimde 2020’ye nazaran yüzde 75 artış gerçekleşti. Birinci sefer Ekim 2015 yılında yürürlüğe giren CIPS üzerinde Şubat 2022 itibariyle günde 15 bini aşkın toplam bedeli 70 milyar doların üzerinde süreç gerçekleşiyor. Londra, Frankfurt, Zürih, Paris merkezli 75 direkt iştirakçisi olan CIPS’in 1.200’den fazla dolaylı iştirakçisi bulunuyor. Geçmişte global güç sahnesinde ABD’ye yakın duruşuyla öne çıkan Suudi Arabistan’ın bile Çin’e petrol satışını yuan üzerinden yapmayı kıymetlendiriyor olması, hem yuanın hem de Çin’in finansal iletileşme sistemi CIPS’in önümüzdeki periyotta SWIFT’e değerli bir alternatif olarak öne çıkabileceğine işaret ediyor.
Belarus: SPFS süreksiz, gelecek CIPS’te
SWIFT yaptırımlarının ikinci maksadı Belarus’ta da Maliye Bakanı Yury Seliverstov SPFS’ye geçişin ‘geçici’ olduğuna işaret eden bir açıklama yapıyor ve “Tabii ki alışmış olunan sistemden çıkmak beğenilen değil. Lakin SWIFT dünyadaki tek sistem değil. Evet kullanması kolaylaştırıcıydı. Lakin Rusya ile bağlantılarda Rus sistemini (SPFS) kullanabilir, bu sistem düzgün çalışıyor. Çin’in de bir sistemi var (CIPS) ve yakın gelecekte bankaların bu sisteme geçeceğini düşünüyorum” diyor.
