Öyle söylenildiği üzere bir göçmen ülkesi sayılmayız. Bugün milyonlara varan sayılarından dolayı Suriyelilere gösterilen reaksiyon, çok az ölçüde ülkemize gelmiş diğer uluslara mensup sığınmacılara da gösteriliyordu. 80’li yılların başında Afgan göçmenler ile tıpkı yılların sonunda Bulgaristan’dan gelen soydaşlara da çok olumsuz tavırlar takınıldığını anımsıyorum. Gazete arşivleri ortada, meraklısı bakabilir.
Selek bir ilk
Kamunun sığınmacılara kendince ürettiği endişelerle yansısını son derece insanlık dışı biçimde göstermesinde “kamuoyu oluşturucu” düzeneklerin tesirinin olduğu da göz önüne alınmalı. Bu nedenle Halk TV’nin başarılı sunucusu Seda Selek’in, kuşkusuz bu bahiste kendisi üzere hassas olduğunu varsayım ettiğim program ortaklarının da desteklediğinden emin olarak “Suriyelilerden kelam ederken nefrete, düşmanlığa yol açacak telaffuzlardan kaçınılmalı” deyişini son derece kıymetli buluyorum. Sanırım, Selek, bu açıklıkta hal koyan, benim bildiğim birinci kamusal figür. İktidar yandaşlığı gereği Suriyeli mültecilere “hoşgörüyle” bakıyor üzere yapan yandaş medyada bile Selek’in tutumunu alan çıkmadı. Bu nedenle meslektaşımı kutluyorum elbette, tüm içtenliğimle.
Uyarısında son derece haklı olduğunu, medyada Suriyeli göçmenlerden nasıl kelam edildiğine bakarak anlamak mümkün. Bunun dışında şahsen şahit olduklarımız da var. Örneğin, Suriyeli gazeteci bir bayan arkadaşım, artık Türkiye’de yaşamayacağını söyleyerek Dubai’ye, istemediği halde, gitmeye karar verdi. “Bize mesken bile kiralamıyorlar” diyor arkadaşım. İstenmemek ne kadar yaralayıcıdır bilirim. Uzun yıllar göçmen olarak dışarılarda yaşamış biriyim zira.
Şimdi şu yazım üzerine, Suriyelilerin neden istenmediğine dair milyonlarca münasebet sıralanacak, biliyorum. Birçoklarına hak da versem, Suriyeli sığınmacıların ülkelerinden kaçıp başta ülkemiz olmak üzere dünyanın dört bir yanına dağılmalarından Türkiye’nin de (hatta birinci derecede) sorumlu olduğunu bilince sığınmacıların yanında olmam gerektiğini düşünüyorum.
Sığınmacıları sorun haline getiren iktidardır
Bakın; ülkede mülteciler değil, mülteciliktir sorun olan. İktidar, bir kısmında kendi imzasının da bulunduğu milletlerarası mülteci hukukunu uygulamış olsa, Türkiye sığınmacılarla dolmazdı. Daha evvel tekraren yazdım, yeniden belirtmiş olayım; Türkiye Suriyeli sığınmacıları memleketler arası hukukta yer almayan bir kavramla “misafir” olarak kıymetlendiriyor. Bu türlü isimlendirmesinde direkt AKP iktidarı suçlanamaz zira Türkiye, İkinci Dünya Savaşı sonrası şartlarına nazaran hazırlanmış bir yasa uyarınca yalnızca Batı’dan gelenleri “mülteci” kabul ediyor. Cürmü bu maddeyi değiştirmeyerek sığınmacılara konuk demeyi sürdürüp, onları “mülteci haklarından” yararlandırmamış oluşudur. Türkiye ülkede bulunan sığınmacılar için batıdan/Avrupa’dan yardım almamaktan yakınıyor ancak batının/Avrupa’nın Türkiye’nin “misafirine” neden yardım etmesi gerektiğini açıklayamıyor? Sığınmacılara “mülteci” dememekteki ısrar Türkiye’nin milletlerarası mülteciler hukukundan kaynaklanan yardımları almasına mani oluyor.
Türkiye Suriyeli sığınmacılara kendi kaynaklarından bütçe ayırarak maliyesini zorluyor, lakin onlara emek-üretim sürecinde yer vermeyerek kendi emekleriyle üretip para kazanma bahtlarını yok ediyor. Bunun yerine onların kayıt dışı olarak düşük fiyatla çalışmalarına yol açıyor, hem de yerli personellerin alacağından çok çok az para karşılığı. Bu durum tıpkı vakitte ülke personellerinin patron karşısında pazarlık gücünü düşüyor. Bu da reaksiyon doğuruyor haklı olarak.
Türkiye Suriyeli sığınmacılar konusunda önemli yanlışlar yaptı. Onlara “misafir” demesi bu kusurların en değerlisi. Öteki yanlışı ise, Türkiye’ye sığınanların batı ülkelerine (üçüncü ülkelere) mülteci olarak gitmesini engellemesi. Halbuki mülteci talebi tanınmış bir haktır. Türkiye’ye gelen sığınmacıların birden fazla üçüncü ülkelere gitmeye daha istekliler. Türkiye bu ülkelere yönelik mülteci müracaatlarını kabul edip, o ülkelere gitmelerine yardımcı olmalıdır sığınmacıların. Fakat Türkiye hem bunu yapmıyor hem de onlara “misafir” üzere hukuksal olmayan bir statü dayatıyor. Öte yandan, aslında batıya gitme hakkına sahip olan mültecileri batıya göndermemek için Avrupa ile para pazarlığı yapıyor.
O çok kızılan, neredeyse tüm sıkıntılarımızın kaynağı kabul edilen Suriyeli sığınmacıların birden fazla Türkiye’de kalmak istemiyor. Onların üçüncü ülkelere iltica başvurusunu kabul etmeyen Türkiye onları ülkemize mahkum ediyor. Sığınmacılara kızmadan evvel bunları düşünmek gerekir.
AKP iktidarı sığınmacıları mülteci kabul edinceye kadar da, kamuoyu oluşturucuları telaffuzlarına dikkat etmeli.
Seda Selek çok haklı uyarmakta.
