Türkiye’de geçen yıl aralık ayında dolar/TL’deki kesintisiz yükselişin 18.4 lirayı aşmasıyla birlikte dövize olan talebi azaltmak için getirilen kur muhafazalı TL mevduat eserinde birinci üç aylık vade bu hafta doluyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 20 Aralık’ta açıkladığı ve dolar/TL’nin 10 liraya kadar gerilediği devirde 22 Aralık’ta birinci hesaplar açılmaya başladı. Birinci günlerde Merkez Bankası günlük döviz kuru açıklarken şimdi faizle üst limit de getirilmemişti.
Dünya Gazetesi’nden Şebnem Turhan’ın haberine nazaran; KKM’nin devreye girdiği birinci hafta 24 Aralık itibariyle 29 milyar liralık bir iştirak sağlanmıştı. Düşük kurdan KKM’ye giren gerçek bireyler faizin üzerinde bir kur yükselişi sağlandığı için kur farkı alacak. KKM hesaplarındaki karlardan stopaj da alınmıyor. Olağan TL mevduatta ise stopaj uygulanıyor.
100 bin TL KKM ile ne kadar getiri sağladı
100 bin TL mevduatını kur muhafazalı TL mevduat eserine 23 Aralık günü yatıran mudi 3 ay vade sonunda yüzde 17 faizle ne kadar getiri sağlayacak? O günkü dolar kuru Merkez Bankası verisine nazaran 11.63 lira düzeyinde. Kuru dünkü Merkez Bankası verisi olan 14.84 lira olarak alırsak o gün 8.6 bin dolar bugün 127.5 bin liraya çıkıyor. Yani yüzde 27,5’lik yükseliş kelam konusu. O nedenle mevduat sahibine ödenecek 27,5 bin liranın 4,5 bin lirasını mevduat faizi nedeniyle banka, 23 bin lirasını da Hazine karşılayacak.
Yine örneğin 23 Aralık günü Merkez Bankası’nın o gün açıkladığı dolar/TL kuru 11,63’ten yüzde 17 faizle 3 aylık vadeyle KKM’ye 300 bin lira yatırım yapan mevduat sahibinin karı ne olacak? Dolar/ TL dün Merkez Bankası tarafından 14,84 lira olarak açıklandı. Dolar kurundaki artış yüzde 27,6 düzeyinde. Bu yüzde 17 faizin üzerinde bir yükselişe işaret ediyor. O nedenle bu gerçek kişi kurdaki yükseliş faizin üzerinde gerçekleştiği için kur farkı alacak. Kolay bir hesapla 23 Aralık günü 11,63 liralık dolar/TL kuruyla 300 bin lira ile 25,8 bin dolar alınabiliyordu. Bugün 25,8 bin doların karşılığı 382 bin TL’ye çıktı. Yani mevduat yatırımcısı 382 bin lira alacak. Bunun yüzde 17 faizden 15 binini banka ödeyecekken kalan 67 binini Hazine ödeyecek. Bu hesap KKM’ye birinci giren mevduat yatırımcıları için yararlı bir duruma işaret ediyor. Aralık sonundan itibaren dolar/TL yine yükselmiş ve 13,50 lira düzeylerinde ise uzun bir müddet seyretmişti. Dolar/TL kuru o düzeylerden girenler 3 ayın sonunda bankanın ödediği faizden daha düşük bir kur değişimi olduğu takdirde yatırımcılar yalnızca mevduat faizi karını alacak. Yani hem kur farkı hem de mevduat faizi ödenmesi üzere bir durum kelam konusu değil.
KKM’nin kamuya getireceği yük 40-70 milyar TL olabilir
KKM’nin Hazine ve Merkez Bankası’na getireceği yük konusunda ise farklı hesaplamalar yapılıyor. KKM’nin datalarını Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) haftalık olarak açıklamaya 14 Mart itibariyle başladı. Evvel günlük olarak hem döviz hem TL dönüşümünü açıklayan BDDK artık yalnızca toplam mevduat büyüklüğünü yayımlıyor. Bunun yanı sıra hangi kurdan ne kadar mevduat bağlandığı da açıklanmıyor. Bu nedenle analistlerin KKM hesaplarının Hazine ve Merkez Bankası üzerinde oluşturacağı yüke ait epeyce geniş bir aralıkta hesaplamaları bulunuyor. KKM, BDDK’nın 11 Mart itibariyle açıkladığı datalara nazaran 562 milyar lira düzeyine çıktı. Dolar/TL’nin ise 14,80 lira civarlarında olduğu düşünüldüğünde Hazine ve Merkez Bankası’na KKM faturasının 40-70 milyar lira ortasında olması bekleniyor.
Peki bundan sonrası ne olacak? Dolar/ TL’nin geldiği düzey ve mevduat faizinde de gerilemenin olması, Rusya Ukrayna savaşı ve yüksek enflasyon bankacılara nazaran KKM ilgisini azaltabilir. Ve vatandaşlar tekrar tarafını döviz tarafında kullanabilir. Şirketler için her ne kadar vade 3 aya indirilmiş olsa da birinci getirildiğinde sağlanan vergi avantajı ortadan kalktığı için yeniden talebin düşük olması beklenen. Bankacılık kaynakları siyaset faizinin 3 puanın üzerinde faiz üst hududunda bir değişiklik yapılıp yapılmayacağını ya da şirketler için yeni bir avantaj sağlanıp sağlanmayacağının izleneceğini lisana getirdi.
İlk vadenin maliyeti 6 milyar TL
Bilkent Üniversitesi İktisat Kısmı Yarı-Zamanlı Öğretim Üyesi Dr. Burcu Aydın Özüdoğru hükümetin açıkladığı bilgilere nazaran 24 Aralık prestijiyle açılan KKM hesaplarının büyüklüğünün 29 milyar TL olduğunu hatırlatarak hesapların yüzde 14 -17 ortasında ortalama yıllık mevduat faizi ile açıldığını ve 3 aylık getirisinin ortalama yüzde 3,9 olduğunu kaydetti.
Özüdoğru, “Merkez Bankası tarafından açıklanan gün sonu dolar kuru 22-24 Aralık tarihlerinde 11.88 idi. 21 Mart prestijiyle kapanış kuru ise 14,82 oldu. Kurdaki değişim yüzde 24,7. Bu durumda devlet tarafından karşılanması gereken 3 aylık getiri farkı 20.8 puan. 29 milyar TL’lik mevduat için de 6 milyar TL’ye denk düşüyor” dedi. Özüdoğru, KKM’nin büyüklüğü 562 milyar TL’ye ulaştığı göz önüne alındığında dövizdeki bedel kaybının benzeri seviyelerde devamının devletin üstleneceği getiri farkının 117 milyar TL’ye ulaşabileceğine dikkat çekti.
KKM ile stopaj avantajı da getirildiğini ve bunun 14 milyar TL’ye yaklaşacağını söyleyen Özüdoğru şöyle konuştu: “Hükümetin kuru ve münasebetiyle enflasyonu aşağı çekmek için kullandığı bu siyasetin 2022 yılı bütçe gelirlerine maliyeti bu formda 140 milyar TL’yi bulmuş olacak. 2022 Bütçe Kanuna nazaran Merkezi İdare Bütçe gelirleri 1.4 trilyon TL. Bu kapsamda 2022’de vergi gelirlerinin yüzde 10’u KKM’ye tahsis edilmiş olunacak.”
