Anayasa Mahkemesi, Devlet Denetleme Konseyi’nin “açığa alma yetkisi”ni iptal etti. AYM, yetkinin Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’yle düzenlenemeyeceğine karar verdi.
AYM kararda, “DDK küme liderine açığa alma yetkisi verilmesinin dernek kurma hakkına yönelik bir sınırlama niteliğindedir” denildi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan imzasıyla 20 Ağustos 2021’de yayımlanan kararnameyle, Devlet Denetleme Kurulu’nun yetkileri genişletilmişti. Kamuya faydalı dernekler, vakıflar, kooperatifler ve birliklerin de DDK tarafından tarafından denetlenmesinin yolu açılmıştı.
Kararname ile DDK’ya kontrolü güçleştiren yahut engelleyen ya da vazifesi başında kalmasında sakınca görülen bireyler hakkında misyondan uzaklaştırma önlemi uygulama yetkisi kullanabilme yetkisi de tanınmıştı.
CHP iptalini istedi
Bazı sivil toplum kuruluşlarından gelen yansılar üzerine CHP, kelam konusu Cumhurbaşkanlığı kararnamesini Anayasa Mahkemesi’ne taşıdı. Dava dilekçesinde; kararname kararlarının Anayasa’ya alışılmamış olduğu belirtilerek, iptaline karar verilmesi istendi.
Oybirliği ile karar verildi
CHP’nin talebini pahalandıran Anayasa Mahkemesi Genel Heyeti, kararnamenin birçok kararını oyçokluğu ya da oybirliği ile Anayasa’ya muhalif bulmayarak, iptal etmedi. Lakin kritik bir fıkranın iptaline oybirliği ile karar verildi. DDK küme liderinin denetlemeler sırasında misyondan uzaklaştırma önlemi uygulayabileceğine dair karar iptal edildi.
‘Örgütlenme özgürlüğüne’ vurgu
Örgütlenme özgürlüğüne vurgu yapılan iptal münasebetinde; DDK küme liderine açığa alma yetkisi verilmesinin dernek kurma hakkına yönelik bir sınırlama niteliğinde olduğu belirtildi. Bu yetkinin Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenemeyecek yasak alan içerisinde kaldığı kaydedildi.
İşte gerekçe
Karar’da yer alan habere nazaran, kararın münasebetinde şu tespitlere yer verildi:
“Örgütlenme özgürlüğünün bir formu yahut özel bir tarafı olan dernek hakkı; kişi açısından, dernek kurma özgürlüğünün yanı sıra derneğe üye olma, derneğin aktifliklerine katılma ve mensuplarının menfaatlerini korumak üzere faaliyetlerde bulunma üzere hakları da içermektedir. Dernekler ise belli bir emelin gerçekleştirilmesi ya da izlenmesi için şahısların bilgi ve çalışmalarını daima olarak birleştirdikleri, örgütlenmiş ve hukuksal kişilikle donatılmış kişi topluluklarıdır. Anayasa’nın 33. hususu temel olarak dernek hakkının kullanılması sırasında kamu makamlarının keyfî müdahalelerine karşı korunmayı amaçlamaktadır. Anayasa’nın 108. hususu mucibince DDK tarafından derneklerde yapılacak denetlemeler sırasında küme liderinin hususta yer alan şartların varlığı hâlinde vazifeliler hakkında uygulayabileceği vazifeden uzaklaştırma önleminin Anayasa’nın 33. hususunda yer alan dernek kurma hakkına yönelik bir sınırlama niteliğinde olduğu açıktır. Bu bağlamda kural, kapsamı prestijiyle Anayasa’nın “İkinci Kısım İkinci Bölüm”ünde yer alan kişi hakları ve ödevleri ile ilgili düzenlemeler içermektedir. Bu prestijle kural, Anayasa’nın 104. unsurunun on yedinci fıkrasının ikinci fıkrası uyarınca CBK ile düzenlenemeyecek yasak alan içerisinde kalmaktadır. Anayasa Mahkemesi açıklanan nedenlerle kuralın husus bakımından yetki tarafından Anayasa’ya alışılmamış olduğuna ve iptaline karar vermiştir”
