Ankara’da bir şeyler oluyor. Hazine ve Maliye Bakanı Nurettin Nebati
Bütün bunları yan yana koyup baktığımızda ne görüyoruz? Ben bir panik hali görüyorum. Halbuki dolar sakin, hatta birkaç gündür gerileme eğiliminde… Bu paniğinin sebebi ne?
Cari açığı kapatmak için getirildiği söylenen yeni iktisat modelinin açığın daha da genişlemesine yol açması. Yeni iktisat modelinin devreye girdiği Aralık ayında dış ticaret açığı, yani ithalatla ihracat ortasındaki fark ve ona bağlı olarak cari açık büyümeye başladı. Şubat’ta 12 aylık cari açık 22 milyar dolara yükseldi. Önümüzdeki aylarda daha da artacak. Zira Rusya-Ukrayna savaşının turizm dönemi açılmadan bitmesi umudu suya düştü. Putin Ukrayna’yı İstanbul’da yapılan görüşmelerden geri adım atmakla suçlayarak “Müzakereler çıkmaza girdi” dedi. Kim doğruyu söylüyor bilmiyorum, bu yazı bağlamında bir değeri de yok, değerli olan savaşın ekonomik tesirlerinin önümüzdeki aylarda da süreceğinin belirli olması. Rusya’dan milyonlarca turist gelmesi artık bir hayal. Ukrayna esasen tümüyle devre dışı. Savaş sürerken Avrupa’dan pandemi öncesi kadar turist gelip gelmeyeceği de kuşkulu.
Savaş döviz gelirlerini azaltırken döviz masraflarını artırıyor. Zira emtia fiyatları savaşla patladı. Petrol 130 doları gördü. Doğal gazın spot fiyatı akıl almaz düzeylere çıktı. Buğday üç kat arttı. Alüminyumda, çelikte, öbür metallerde büyük artışlar görüldü. Türkiye bunların hepsini ithal ediyor. Yani ithalat faturası katlanacak. Dışarıya daha fazla döviz ödeyeceğiz. Buna karşılık turizmdeki kayıplar nedeniyle daha az döviz geliri elde edeceğiz.
Döviz gelirleriyle döviz sarfiyatları ortasındaki fark nasıl finanse edilecek? Bunun çeşitli yolları var. 2015 öncesinde olduğu üzere oluk oluk yabancı sermaye giriyor olsaydı cari açıktan endişelenmeye gerek kalmazdı. Yabancı sermaye ile finanse edilirdi. Fakat iktidarın Avrupa ve Amerika’yla izlediği atar masraf siyaseti yabancı sermayenin ayağını Türkiye’den kesti. Ne direkt yabancı sermaye yatırımı (Yani fabrika kurmaya ya da almaya gelen sermaye) ne de sıcak para (Yani borsaya, tahvile, öteki finansal enstrümanlara yatırım yapan kısa vadeli sermaye) Türkiye’ye geliyor artık. Konut almaya gelen Arapları, İranlıları saymazsak yabancı sermaye neredeyse tümüyle kurudu.
Üstelik artık bir de Amerikan Merkez Bankası (FED) faiz artırımlarına başladı. Bilançosunu küçültecek, piyasadan para çekecek. Bunun tesiriyle dolar tüm dünyada güçlenecek. Türkiye’nin dış borçlanma maliyeti daha da artacak. (Faiz astronomik düzeylere çıktı bile.)
Türkiye’nin döviz sarfiyatları artar, döviz gelirleri azalırken cari açığı finanse etmek için kasada para olması koşul. Lakin heyhat Merkez Bankası’nın kasası boş! 128 milyar dolarlık rezerv satışı, Swap (Para takası) ile öbür bankalardan borç alınan dövizler çıkarıldığında rezervlerin eksiye inmesine neden oldu. Merkez Bankası’nın Swap hariç rezervleri hâlâ eksi (eksi!) 50 milyar dolar civarında. Altın hariç brüt rezervler ise geçen yılın sonundaki düzeyinin 7.9 milyar dolar altında, 67 milyar dolarda. Bu, Türkiye’nin önümüzdeki bir yıldaki döviz yükümlülüğünün yarısından az bir fiyat.
Türkiye bir sırat köprüsünde. Yaşanabilecek bir şokta aşağı düşme tehlikesi var. Yeni bir kur krizi, dolarda yeni bir patlama Adalet ve Kalkınma Partisi’nin fişini çeker. Seçime bu kadar kısa mühlet kalmışken iktidar bunu göze alamaz.
Ankara’daki paniğin sebebi bu.
