AKP ve MHP’nin Seçimi Kanunu değişiklik teklifini AKP Genel Lider Yardımcısı Hayati Yazıcı ile MHP Genel Lider Yardımcısı Feti Yıldız kamuoyuna açıkladı. Teklifte; seçim barajı yüzde 10’dan yüzde 7’ye düşürülmesi, ittifakı oluşturan partilerin çıkaracağı milletvekili sayısı seçim bölgesinde ittifak içinde elde ettiği oy sayısı temel alınarak d’Hont uygulamasıyla belirlenmesi öngörüldü.
AKP’li Yazıcı, seçim barajının yüzde 7’ye indirilmesini teklif ettiklerini belirtirken MHP’li Yıldız seçim barajına ait, “Kanun teklifi ile milletvekilleri seçim kanununda yüzde 10 olarak uygulanan ülke seçim barajı yüzde 7’ye indirilmesi önerilmektedir. Daha fazla partinin, görüşün Meclis’te bulunması hedeflenmiştir” tabirlerini kullandı.
Ne değişecek?
Düzenlemeyle, ittifakların milletvekili çıkarmada tesiri azladı. İttifak, küçük partilerin barajı geçtikten sonra vekil çıkarma hakkına sahip olma hakkı ile hudutlu kalacak.
Siyasi partilerin seçime girebilmeleri için Meclis’te 20 milletvekili ile küme kurma koşulu kaldırılıyor.
Partilerin, en az 41 vilayette seçimden 6 ay evvel örgütlenmeyi tamamlamaları gerekecek. Bu husus ile milletvekili transferi engellenecek.
AKP Genel Lider Yardımcısı Yazıcı, şöyle konuştu:
Teklif 15 unsurdan oluşuyor: 15 unsurdan oluşan çalışmamızı hususlar kısmında özetleyeceğim. Bu 15 unsurun iki unsuru 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu ile ilgili. Bir unsuru 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu ile ilgili. Dokuz unsuru 298 sayılı Seçimlerin Temel Kararları ve Seçmen Kütükleri Kanunu ile ilgili. Bir unsuru 2972 sayılı Mahalli Yönetimler Kanunu ile ilgili.
D’Hont sistemi uygulanacak: Teklifimizin 1. unsurunda 2839 sayılı kanunun 33. hususunda yer alan ülke seçim barajını 7’ye indirilmesini teklif ediyoruz. 2. unsuru ile 2839 sayılı kanunun 34. unsurunun birinci fıkrasında söz düzeltmeleri yapıyoruz. Bu hususun son fıkrasını yürürlükten kaldırıp şu unsurun yer almasını öneriyoruz: ‘İttifakın aldığı oy toplamı ülke barajını geçtiği takdirde seçim etraflarında milletvekili hesabı ve dağılımı ittifak içinde yer alan her bir partinin o seçim etrafında aldığı oy sayısı dikkate alınarak bu unsurun üçüncü fıkrasına nazaran yapılır.’ Dhondt sistemi uygulanır.
Seçimlerde TBMM’de küme avantajı kalkacak: Teklifin 3. hususu ile 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun 36. hususunda düzenleme siyasi partilerin seçimlere katılmalarına ait TBMM’de kümesi bulunması şartını unsur metninden çıkarıyoruz. Bir fıkra ekliyoruz, siyasi partilerin takip eden her seçime girerken bu hususta öngörülen örgütlenme oranında kongre süreçlerini yapmış olmalarını aranmasını bir kere en azından tolere ederek öngörmüş bulunuyoruz. Teklifin 4. unsuru ile benzeri düzenleme 298 sayılı Seçimlerin Temel Kararları Hakkındaki Kanun’da yer alıyor. O düzenlemeyi de buna uygun hale getiriyoruz. 5. husus ile 298 sayılı kanunun 15. hususunda düzenlenen vilayet seçim heyetine ait yeni bir düzenleme öneriyoruz. Bu düzenlemeye nazaran vilayet seçim şurası lider ve üyeleri ile yedek üyelerinin birinci sınıfa ayrılmış yargıçlar ortasında isimli yargı, adalet komitesince kura çekmek suretiyle belirlenmesine ait bir düzenlemeye gidiyoruz. Birinci sınıfa ayrılmış hâkim yoksa bu kez kıdem temeline nazaran bu süreci adalet komitesini icra edeceğine ait düzenleme getiriyoruz. Teklifin 6. unsuru ile benzeri düzenlemeyi ilçe seçim heyetleri için öneriyoruz. Teklifin 7. unsuru ile 298 sayılı kanunun 23. hususunda bir fıkra eklemesini öneriyoruz. Sandık heyetine üye bildirme hakkı bulunan bir parti oluru olmadan öbür bir parti üyesini sandık heyeti üyesi olarak gösteremez. Bu türlü uygulamalar var uygulamadan doğan sorunu bu düzenleme önerisi ile giderilmesini teklif etmiş bulunuyoruz.
Bir yıl evvelki seçmen kütüğü ile süreç yapılacak: 8. husus ile 298 sayılı kanunun 33. unsuruna bir fıkra eklenmesini öneriyoruz. 2972 sayılı Mahalli Yönetimler ve Mahalle Muhtarları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun uyarınca yapılacak seçimlerde birinci fıkra yeterince yerleşim yeri adresine nazaran oluşturulan bir yıl evvelki seçmen kütüğü güncelleme süreçleri yapılır. Teklifin 9. unsuru ile 298 sayılı kanunun 36. hususuna birinci cümleden sonra bir fıkra eklenmesini öneriyoruz. Adresi kapanmış olması sebebiyle adres kayıt sisteminde görünmeyenler en son seçmen olduğu adrese nazaran seçmen listelerine kaydedilir. Seçme seçilme hakkı demokratik hakların başında yer alır bu manada vatandaşın kütükten düşmesini önlemeyi hedefliyoruz. Teklifin 10. unsuru ile 298 sayılı kanunun 40. unsuruna adres kapanmış olması sebebiyle adres kayıt sisteminde görünmeyenler ise en son seçmen olduğu adreslerine ibaresini ekliyoruz. Biliyorsunuz adres kayıt sistemine nazaran adrese yeni şahıslar kaydedildiğinde eski kayıtlar otomatikman devre dışı düşüyor. Kişi orada kayıtlı olduğunu zannederken bakıyor ki orada devre dışı. Bu sorunu gidermiş oluyoruz.
“Başbakan” çıkıyor cumhurbaşkanına yasak yok: Teklifin 11. hususu ile Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne ahenk düzenlemesi yapıyoruz. Burada 65. unsur başlığı başbakan ve bakanlara ait yasaklar başlığını taşıyor. Bunu ‘bakanlar’a diye düzenleme yapıyoruz. 155. unsurunda ise tekrar ‘Başbakan’ kelamını husus metninden çıkarıyoruz bakanların yasaklara uymamaları halinde düzeltme yapıyoruz.
İlk sırada yer alan muhtar adayına en geç bir ay içinde mazbata: Teklifin 12. unsuru ile 2972 sayılı Mahalli Yönetimler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyeti Seçimi Hakkındaki Kanun’un 32. unsuruna şu fıkranın eklenmesini öneriyoruz. ‘Seçim sonucuna nazaran birinci sırada yer alan muhtar adayı seçilme yeterliliğine sahip olduğunu en geç bir ay içinde belgelendirmesi halinde kendisinin seçimi kazandığına dair ilçe seçim kurulunca mazbata verilir.’ O müddet içinde getirmezse ikinci üçüncü devam ediyor. Bu da muhtar seçimlerinin sık sık iptal edilmesi suretiyle seçimlerin yenilenmesi üzere yanlış uygulamayı ortadan kaldırmayı hedefliyoruz.
‘Demokratik rejimle yönetim edilen ülkelerde idare yetkisinin kaynağı seçimlerdir’
Kanun teklifinin ülkemize, milletimize, demokrasimize hayırlar getirmesini diliyorum. Siyasi partiler ve seçimler demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez ögeleridir. Siyasi partiler demokrasinin örgütlü yanını seçimler ise millet egemenlinin görünür yanını ortaya koyan araçlardır. Demokratik rejimle yönetim edilen ülkelerde idare yetkisinin kaynağı seçimlerdir. Milletin temsilcileri seçimler vasıtasıyla vazifeye gelir seçimler vasıtasıyla temsil ve yönetme ehliyetini kaybederler. Bu prestijle Siyasi Partiler Kanunu ile seçim kanunlarının içeriği ve uygulaması o ülkenin demokrasi standartlarını gösteren değerli evraklardır. Ülkemizde seçimler uzun yıllardan beri yerleşmiş uygulamalar ve kanunlar çerçevesinde özgür, eşit, bâtın oy, açık sayım ve döküm temellerine nazaran yargı idaresi ve kontrolünde yapılmaktadır. Temsilde adalet ve idarede istikrar parlamenter sistem içinde her vakit mümkün olmamıştır. Gerek bu kanun değişikliği gerek evvelki değişiklerle bu kavramların dengelenmesi konusunda bir gayret gösterdiği mutlak bir hakikattir. Demokratik ülkelerde bu iki kavramın ahenginde yaşanacak zorluklar karşısında bu unsurların hangisine yük verileceği o ülkenin siyasi birikimi ve toplumsal deneyimlerine nazaran değişiklikler göstermektedir.”
Feti Yıldız: Salt küme kurmuş olmak seçime katılmak için kâfi görülmemiştir
Fethi Yıldız, şöyle konuştu:
“Kanun teklifi ile Milletvekili Seçim Kanunu’nda yüzde 10 olarak uygulanan ülke seçim barajı 7’ye indirilmesi önerilmektedir. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde idarede istikrar sorunu bulunmaz. Bu değişiklikle ülke seçim barajında indirim yapılarak daha fazla partinin ve görüşün Meclis’te bulunması ve temsilde adaletin güçlendirilmesi hedeflenmiştir. 12 Eylül askeri darbesinden sonra yasama yetkisini kullanan Müracaat Meclisi ve Ulusal Birlik Komitesi’nin sistemimize dahil ettiği seçim barajı değiştirilmektedir. Milletvekili Seçim Kanunu’nun 34’üncü unsurunda yapılan değişiklik ile ittifakı oluşturan siyasi partilerin her birinin çıkaracağı milletvekili sayısının hesaplanmasında her seçim bölgesinde ittifak içinde elde ettiği oy sayısı temel alınarak genel d’Hont uygulaması ile belirlenecektir. Siyasi partilerin aldıkları oy sayıları kanunda gösterildiği üzere evvel teğe, sonra ikiye, sonra üçe ve etrafın çıkaracağı milletvekili sayısına ulaşılıncaya kadar bölünecektir. Elde edilen hisseler en büyükten en küçüğe gerçek sıralanır. Siyasi partilere ve bağımsız adaylara sayıların büyüklük sırasına nazaran milletvekili tahsis olunur. Önerilen bu değişiklik ile siyasi partilerin hukukî kişiliklerine dayanak verilmiş, ittifakların ortak maksatları ve amaçlarının yanında, program ve ittifak dışı gayeler itibariyle, ittifak içinde görünür olan her partinin ittifak dışında görünürlüğü güçlendirilmiştir. Ayrıyeten siyasi parti tercihlerinde belli bir ortak maksat yahut maksat ötesinde seçmen iradesinin kendi partisi dışında öteki partilere yansımaması da gözetilmiştir. 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun siyasi partilerin seçimlere katılabilmesi için TBMM’de küme oluşturmuş olmaları seçenek olarak kâfi görünür olduğu bilinmektedir. Meğer TBMM’de kümesi bulunmak Meclis faaliyetleri ile ilgilidir. Bu sebeple parti kümeleri ile bahisleri ayrıntılı bir formda Meclis İçtüzüğü içerisinde yer almaktadır. Demokrasi bir tarafıyla örgütlü toplum demektir. Örgütlenmenin en özgün biçimini siyasi partiler oluşturur. Siyasi partilerin örgütlülüğü demokrasinin yaygın ve iştirakçi olmasının önünü açmaktadır. Seçime katılmak için teşkilatlanma ve kongresini yapmış olma kaidesi kâfi bir kaide olarak öne çıkarılmıştır. Vekillerin bu gayeyle kullanılması siyasi etik bakımından yanlışsız bulunmamıştır. Salt küme kurmuş olmak seçime katılmak için kâfi görülmemiştir. Siyasi partilerin örgütlülüğü önemsenmiştir.”
Yazıcı: İttifakın oyundan faydalanarak milletvekili çıkaramayacak
Basın mensuplarının ittifak ile ilgili hususa örnek istemesi üzerine Hayati Yazıcı, “Mevcut durumda ittifak barajı geçmesi halinde; oylar ittifak içinde toplanıyor, genel d’Hont sisteminde; kaç milletvekili ittifakın çıkaracağı genel sıralamasına giriyor ve ittifak kategori haline geliyor. İttifakı oluşturan partilerin o milletvekilinin oy oranlarına nazaran ortak oy dağılımı yapılmak suretiyle kendi içinde hesaplanıyor. Burada biz bunu ayrıştırdık. Her partinin d’Hont uygulamasında görünür olmasını sağladık. Yani ittifakı oluşturan oy oranları, ittifak çerçevesinde oyu belirlenecek, o oyla birlikte genel d’Hont sıralamasına girecek. Türkiye’de milletvekili dağılımı yapılırken bütün partiler dahil… Yokmuş üzere değil zira ittifakta oylar var, tesiri var, ittifak dışında hesaplama yapılacak. İttifak içinde aldıkları oylar belirlenecek, sonra ittifak olursa her partinin aldığı oy ölçüsü genel d’Hont sıralamasında süreç görecek” dedi.
Yıldız ise “Daha açık formda izah edeyim. Milletvekili Seçim Kanunu’nda yapılacak değişiklikle siyasi partiler seçim bölgesinde gerekli oy oranına ulaşmadan içinde bulunduğu ittifakın oyundan faydalanarak milletvekili çıkaramayacaktır. Açık izahı budur. Türkiye genel barajını ittifak ile geçecek lakin milletvekili çıkarması kendi oyuna bağlı. Zira bu çok büyük haksızlıklara sebep olmuştur” dedi.
‘Seçim ittifakı ile baraj sıfırlandı, değeri kalmadı’
Muhalefetin seçim barajının daha da düşük olması teklifi getirmesi durumundaki yaklaşımlarının sorulması üzerine Yazıcı, “Yaklaşım görürse olur, görmezse kanunla ilgili müzakere süreçleri var, kurullarda göreceğiz” dedi. Yazıcı, “Meclisin iradesine ipotek koyamayız. Bu bizim teklifimiz. Bugüne kadarki dataları bu türlü değerlendirdik, bu türlü uygun gördük. Meclis ne yapar bilmiyoruz” dedi.
Yıldız ise “Seçim ittifakı ile baraj sıfırlanmıştır bir tarafıyla. Bunun için 7 olmasının 5 olmasının fazla kıymeti kalmamıştır” dedi.
“CUMHURBAŞKANINA YASAKLAMA KELAM KONUSU DEĞİL”
Teklifin 11. unsurunun yalnızca bakanlar ile sonlu tutulması ve tıpkı vakitte bir partinin genel lideri olabilen cumhurbaşkanına sınırlama getirmemesi rekabet manasında haksızlık yaratıp yaratmayacağı istikametindeki soruya Yazıcı, “Cumhurbaşkanı ile yasaklama sınırlaması kelam konusu değil. Hasebiyle bizim çalışmamızın kelam konusu değil. Biz burada ahenk düzenlemesi yapıyoruz. Başbakan yok mevzuatımızda onu çıkardık. Ahenk düzenlemesinde olmadığı halde kanunda yer alıyor. Bu bir ahenk düzenlemesidir” dedi.
Teklifin kapsamlı olmadığı bu yüzden de erken seçim olabileceği istikametinde değerlendirmeye Yıldız, “Bu kanun yürürlüğe girdiği andan itibaren bir yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanmaz. Erken seçim tartışmalarına son verilmiştir” dedi.