Son günlerde piyasalar bir dedikoduyla çalkalanıyor. Buna nazaran, bir özel banka Türkiye’nin 5 yıllık kredi risk priminin (CDS) yüksek olması nedeniyle maliyeti giderek artan sendikasyon kredisini erken kapatmak istedi fakat Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) sürece onay vermedi. Bu yaklaşımın, döviz kıtlığı nedeniyle Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) son vakitlerde döviz kullanımı ve hesap açma konusunda bankalara uyguladığı baskının bir modülü olduğu belirtiliyor.
‘Ödemeler istikrarı riski kısmen dindirildi’
Ekonomist Dr. Murat Kubilay, haziran ayında BDDK ve TCMB’nin gerçek kesim ve bankalara uyguladığı sermaye kısıtlamaları gerçekleşmeseydi Türkiye’nin dış ödemeler istikrarı krizine girme, yani dış borçlarını ve ithalat ödemelerini tam vaktinde yapabilme zorluğuna düşme durumunun artmış olacağına dikkat çekerek, “Ancak ihtimal hâlâ sürüyor” uyarısı yaptı. Rahatlamadaki bir başka değerli tesirli faktörün net yanılgı ve noksan kalemi altında toplanan ve tertipli olan döviz girişine işaret eden sermaye akımının olduğunu belirten Kubilay, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Tabii sermaye girişlerinin kara paranın aklanması yahut pak yolla elde edilmiş paranın finansal sisteme kayıt dışı sokulması ya da Rusya’ya uygulanan yaptırımların delinmesi üzere yarattığı kuşku ve haliyle riskler var. Ama bunları bir kenara bırakırsak, Türkiye iktisadı yüksek enflasyon ve düşük faiz ortamında, global piyasalarda işlerin gelişmekte olan ülkeler lehine gitmediği bir periyotta, bu sistemlerle dış ödemeler istikrarı riskini kısmen dindirmeyi başardı. Böylelikle Sri Lanka’nın durumuna düşmedi ve Mısır, Pakistan ile Tunus üzere karşılaştırılan öteki ülkeler üzere IMF kaynaklı döviz kaynaklarına başvurmadı. Öteki taraftan bu tedbirlerin kısa vadede ekonomik aktiviteyi bozucu, yani büyümeyi düşüren olumsuz tesiri oldu. Ayrıyeten kara para merkezi haline gelindiğine dair yurt içinde ve dışında berbat bir zan altında kaldı.”
‘Önümüzdeki 6 ayda Türkiye’yi tekrar güç günler bekliyor’
Kaynağı belli sermaye akışının olmaması ve cari açığın kış aylarında doğal olarak artması sonucunda önümüzdeki 6 ayda da Türkiye’yi tekrar sıkıntı günlerin beklediğine dikkat çeken Kubilay, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“TCMB’nin elindeki satılabilir rezerv kısıtlı. Bu nedenle Rusya ile yapılan doğalgazın ruble ödenmesi ve Suudi Arabistan’dan sağlanacak döviz mevduat kıymetli olacak. Bir taraftan Türkiye yurt dışından kıymetli da olsa hâlâ borçlanabiliyor, başka taraftan borçlanma ölçüsü düşük olduğu için net döviz çıkışı sürüyor. Hatta bu noktada TCMB’nin bankalara daima baskı yaptığı konuşuluyor. Bu esnada seçimlere yanlışsız önümüzdeki 6 aya ait en kritik faktörler; kredi siyasetinin ne derecede genişletileceği ve iktisat idaresinin misal döviz kaynaklarına alışılmadık yollarla ne derece erişmeyi başarabileceği. Zira mevcut rezervler finansal istikrarı müdafaaya bir mühlet daha kâfi olsa bile bu haliyle hayli genişleyici kamu harcamalarının ve kredi musluklarının açılmasının yan sonucu olan dövize talebi dengeleyecek durumda şimdi değil. Bir taraftan iktidar bir formda ve başarılı olarak tasa ettiğimiz senaryoları öteliyor, başka taraftan eldeki imkanlarını gitgide tüketiyor. Bu durum yıkıcı süreci 2023’e ötelerken, seçimlere kadar istikrarın korunmasını daha da zorlaştırıyor.”
‘Politika faizinin bir ehemmiyeti kalmadı’
Bu ortamda siyaset faizinin, bankalara TCMB tarafından aktarılan kaynağın maliyetinin belirlenmesinde ve ticari kredilerde tavan hudut olan referans faizin belirlenmesi haricinde bir değeri kalmadığını da vurgulayan Kubilay, şöyle konuştu:
“Bireylerin dövize olan talebi lakin kur muhafazalı mevduatla, o da getiri düşüklüğünden dolayı kırılgan bir biçimde gerçekleşiyor. Bu nedenle siyaset faiz oranından öte, ne derece kredilerin kullanıldığı, kamu harcamalarının artırıldığı, memur, emekli ve taban fiyatlı maaş artırımlarının ne olacağı; bu esnada sermaye kısıtlamalarının ne derece sertleştirildiği ve kayıt dışı para kaynaklarının ne kadar sürdüğüne odaklanmak gerekiyor. Alışılmış iktisat siyaseti seçim odaklı yürütüleceği için, anketlerdeki durum ve iktidarın kaybetme ihtimali arttıkça daha çok iktisatta gaza basacağı da dikkate alınmalı. Son olarak global piyasalar ve dünya ekonomilerindeki çalkantı ve yavaşlama da önümüzdeki 6 ayda Türkiye iktisadının geleceğini tayin edecek.”
Yüksek CDS nedeniyle sendikasyon kredisinin maliyeti arttı
Akbank öncülüğünde başlayan sendikasyonlarda yenileme oranları gerilerken, Türkiye’nin yüksek CDS’i nedeniyle maliyetler de daima artıyor. Yılın birinci sendikasyonları nisan-mayıs tarihlerinde gerçekleşirken, ikinci devirdeki sendikasyon maliyetlerinde artışlar oldu. Nisan sendikasyonunda dolar dilimi için SOFR+ yüzde 2,75 euro dilimi için Euribor+ yüzde 2,10 iken, bu maliyet ekim-kasım devrinde SOFR artı yüzde 4,25 ve Euribor artı yüzde 4’e yükseldi.
Şu ana kadar 7 banka sendikasyon kredilerini yenilerken, Garanti Bankası’nın da yakın vadede muahedeyi açıklaması bekleniyor:
Hangi banka, ne kadar sendikasyon aldı?
Akbank: 225 milyon dolar ve 177,5 milyon euro olmak üzere iki dilimli sendikasyon kredisi sağladı. Sendikasyonda çevirme rasyosu yaklaşık yüzde 60 düzeylerinde kaldı.
Denizbank: 329,5 milyon euro ve 276,5 milyon dolar olmak üzere iki dilimden oluşan 367 gün vadeli sendikasyon kredisi aldı. Sendikasyonda çevirme oranı yüzde 72 oldu.
İş Bankası: 330,5 milyon euro ve 191 milyon dolar meblağında 367 gün vadeli sendikasyon kredisi mutabakatı imzaladı. Sendikasyon kredisi yüzde 69 oranında yenilendi.
TEB: 200 milyon euro ve 63,5 milyon dolar olmak üzere iki dilimden oluşan sendikasyon kredisi sağladı. Sendikasyonu çevirme oranı yüzde 77 oldu.
Vakıfbank: 222,5 milyon dolar ve 328 milyon euro olmak üzere toplam 560,3 milyon dolar meblağında sendikasyon kredisi aldı. Sendikasyon çevirme oranı yüzde 90 olurken, 2022 yılındaki 1,5 milyar dolarlık kredileri toplamının yüzde 97’sini yeniledi.
Yapı Kredi: 210 milyon dolar ve 249 milyon euro meblağında iki başka dilimden oluşan yaklaşık toplam 458 milyon dolar sürdürülebilirlik ilişkili sendikasyon kredisi mutabakatı yaptı. Bankanın sendikasyon çevrim oranı yüzde 61 düzeyinde kaydedildi.
Ziraat Bankası: İkinci devir sendikasyonlara girmedi. Nisanda 352,5 milyon dolar ve 814 milyon euro olmak üzere toplamda 1,24 milyar dolarlık sendikasyon kredisi temin etmişti.
QNB Finansbank: 184,5 milyon dolar ve 253 milyon euro olmak üzere iki dilimden oluşan sürdürülebilirlik temaslı sendikasyon kredisi temin etmek üzere mutabakat imzaladı.
