Rize’de yaş çay üreticileri 2022 yılı yaş çayın taban fiyatının 8-10 TL ortasında olmasını istedi. Geçen yıl yaş çay kampanyası öncesi 2 bin 500 TL’ye satılan çay gübresinin bu yıl kooperatiflerde 7 bin 500 TL, özgür piyasada ise 10 bin TL ye satılması; çay elbisesi, makas bezi, taşıma ve personellik masraflarının de yüzde yüz artması çay üreticilerinin yansısına neden oldu. Rizeli çay üreticisi bayan, “Çay en az 6 lira olması lazım ancak bunu da vermez. Erdoğan var ya bizim Erdoğan’ımızdır. Karadenizlidir lakin bize çok gıcık. Bizim başımıza çok büyük düşmandır” dedi. Geçen yıl yaş çay alım fiyatı 3,87 TL idi.
Çaykur’un çay alım siyasetlerindeki belirsizlikle birlikte üreticiler, 2022 yılı yaş çay kampanyasına sayılı günler kala yaş çay taban fiyatının kaç lira olacağı tartışılmaya başlandı. Karadeniz’de başta Rize olmak üzere Artvin, Trabzon ve Giresun bölgesinde çay tarımından geçimini sağlayan yaklaşık 210 bin çay üreticisi çay üretimi maliyetlerinin artması nedeniyle güç günler yaşadıklarını belirtti.
‘Erdoğan, bizim başımıza çok büyük düşmandır’
Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Recep Tayyip Erdoğan’ın 14 Mayıs 2022 tarihinde Rize de açıklayacağı yaş çay taban fiyatı öncesi Rizeli çay üreticileri, taban fiyat ile ilgili fikirlerini şöyle açıkladı:
“Çay en az 6 lira olması lazım fakat bunu da vermez. Erdoğan var ya bizim Erdoğan’ımızdır. Karadenizlidir. Ancak bize çok gıcık. Bizim başımıza çok büyük düşmandır. Ben bunun doğrusunu diyorum.
‘Yaşananları Rize halkı görünüyor’
Yaşananları Rize halkı görüyor. Gübre fiyatı ne kadar ise o kadar olmalı çay fiyatı. Rizelinin sahibi yok yani. Sayın vekillerimiz bunları görmüyor mu yani? Elbette bizim Rizeli halk da görüyor bunları. Artırımlara bakıyoruz orana vurursan onu da yüzde yüz desen onu bu neredeyse 8 lira eder. 8 liradan aşağısı zati kurtarmaz.”
‘Yakında seçim var kararını halk verecek’
“Çayın fiyatı kardeşim ben bilmiyorum esasen verecek olduğu nedir bir şey verdiği yok da. Verse diyorum keşke olağan olarak çayın fiyatının 7 lira olması lazım. 7 lira kurtarmasa bile hiç yoksa 4 liradan uygundur. Yakında seçim var kararını halk verecek.
Bu artırımların karşısında çayın fiyatı 10 TL’den aşağı olmaması gerekiyor. 10 liradan aşağıya mümkünatı yoktur. Lakin bana sorarsan doğal. Biz emekçiyiz, işçiyiz orada çalışıyoruz. Esasen özel çay fabrikaları işi bitiriyor.”
‘Özel dal yarı fiyatına aldı günah değil mi?’
Geçen yıl yaş taban fiyatının düşük olduğunu belirten bayan çay üreticisi, “Geçen sene çayımız daima özellere gitti. İki buçuk liraya çayı verdik. Yazık günah. Devlete veriyoruz iki ton çay başkalarını veriyoruz özellere o da gidiyor iki buçukla ikiyle. Niçin bu kadar ziyan ediyoruz biz de anlamıyoruz onu. Bu türlü olmaz. Çok zahmetli bir durumumuz var. Mazot aldı başını gitti otomobil duruyor konutun altında artık köye çıkıp bahçe edeceğim gidemiyorum. Maddi durumdan sebep” dedi.
‘Yaş çay 10 TL olmalıdır’
Karadeniz insanın yaş çaydan geçimini sağladığını tabir eden bir çay üreticisi yurttaş ise şunları söyledi:
“Gübre artık oldu sekiz buçuk lira. O vakit çayı edeceksin 10 yahut 12 lira. Gübreye yüzde üç yüz artırım oldu. O vakit çayı etmen lazım 10- 12 lira. Hükümeti seviyoruz Allah başımızdan eksik etmesin ancak çok yanlış. Rize, Karadeniz bu çay ile geçiniyor. Çaya taban fiyatı reddetmesi yanlış yani. Özel kesime düşüyorsun. Geçen sene 2 liradan çay aldılar millet mağdur, vatandaş eziliyor. Devletin bir an evvel acil yalnızca çaya değil görüyorsun yani domates olmuş 30 lira yani bu tarıma dayanak vermesi lazım.”
‘Rize’yi yöneten tek bir kişi var, AKP vilayet başkanı’
“Devletin verdiği fiyatın altında özel bölümün çay almaması lazım” diyen öteki üretici, Rize’yi AKP Vilayet Liderin yönettiğini, üç özel firmanın fiyatı belirlediğini, Çaykur Genel Müdürünün ise kukla olduğunu savunarak şunları söyledi:
“Devlet fiyat ne kota koydu diyelim sekiz lira mı, özel bölüm onun altında çay alamayacak. Fakat çayın fiyatını kurallarını belirleyen özel kesim firmaları. Rizeli olarak gidişatımız hiç uygun değil. Ben çaylıkları sökeceğim. 20 yıldır bu ülkede bir çay kanunu, kooperatifler var hani neredeler? Niçin müdahale etmiyor bu hükümete? Onlar da cebini dolduruyor. ÇAYKUR genel müdürünün işi ne? Kukla. O da oturmuş orda kendi kuklalık ediyor. Rize’yi yöneten tek bir kişi var. Öbür da tanımıyorum. AK Parti vilayet lideri. Ne valisi ne belediye lideri ne ÇAYKUR. O ne derse bu Rize’de odur. Torpil Rize’nin en büyük torpili onlarda. Bak Çaykur’a yazıldım bana niçin çıkmadı? Dört sefer yazılıyorum bana niçin çıkmıyor ben AK Partili değilim. Üyeliğimi sildirmişim ya onun için çıkmamış bana.”
‘Ziraat odası yaş çaya artırım istemedi’
Rize Ziraat Odası Lideri Nevzat Paliç daha evvel yaptığı açıklamada, “Biz 22 yıldan beri yaş çay taban fiyatının kaç para olması gerektiği konusunda maliyet hesapları yapar ve yaş çay taban fiyatının kaç lira olması gerektiğini açıklardık. Bu sene bu yapılan artırımlara yetişmek mümkün değil bu nedenle 22 yıllık uygulamamızdan vaz geçiyoruz. Biz diyoruz ki; geçen yıl bir ton çay karşılığında ne alıyorduysak ‘tuz, peynir, akaryakıt, ot’ her ne alıyorsa hükümetimize diyoruz ki neyle kıyaslarsan kıyasla bir ton çayımızın karşılığında bize fiyat ver. Bu yıl çaya artırım mam istemiyoruz” demişti.
‘Çay kanunu çıkmazsa üretici ve tüketici mağdur olacak’
Çay Üreticileri Dayanışma Derneği ve Rize Ziraat Odası İdare Konseyi Üyesi Mustafa Mavi, “Bu yıl çay üreticisi gübre kıymetli olduğu için çayına gübre ekemedi. Üreticinin yüzde 20’si gübre alabildi. Bu yıl minimum fiyata gereğince artırım yapılmadı. Bugün üreticimizin yüzde 75’i takviye alamıyor. 2016 yılından beri 13 kuruş destekleme alıyoruz bu hiç artmadı. TBMM getirilen çay kanununun da çıkmaması nedeniyle yalnızca üretici değil tüketicide mağdur oluyor. Şayet hükümet üreticiyi mutlu ederse üretici de hükümeti şad eder” dedi.
“ÖZEL KESİMİN TABAN FİYATIN ALTINDA ÇAY ALMASI ENGELLENMELİDİR”
‘Üretici olarak acil ve yakıcı talebimiz’
ÇAY-SEN Rize temsilcisi ve çay üreticisi Recep Memişoğlu, “Yaş çay taban fiyatı 9 lira olmalıdır. Ayrıyeten yıllarca kilo başına 13 kuruş olarak ödenen artı dayanak ödemesi de revize edilmeli ve en az 1 lira yapılmalıdır. Burada üretici için asıl değerli olan, taban fiyatın yalnızca ÇAYKUR’un açıkladığı fiyat değil, özel dalda açıklanan taban fiyatın altında çay almaması engellenmelidir. Gübre sorunu esasen kanayan bir yaradır. Birçok üretici çok artırım karşısında çayına gübreyi dökememiştir. ÇAYSEN olarak üretici olarak acil ve yakıcı talebimiz bunlardır” dedi.
‘Üretici mağdur olacak’
Gıda-İş sendikası Rize Bölge Lideri Ramazan Sarıoğlu, yaş çayda hükümetin çay alım siyasetlerini değiştirmediği sürece 2021 yılında olduğu üzere 2022 yılında da 210 bin çay üreticisinin mağdur olacağını söz ederek, “Hükümetin yaş çay alım siyasetlerinin değişmeyeceğini görüyoruz. Burada kazanan üreticiyi sömüren özel bölüm firmaları olacaktır. Bu yaşananlar karşısında ÇAYKUR çalışanları ve çay üreticileri olarak örgütlenmeli bu anlayışa karşı gayret etmemizden öteki bahtımız yoktur” dedi.
