Solomon Adaları Başbakanı Manasseh Sogavare’nin Çin’le imzaladıkları yeni güvenlik muahedesinin “Çin yahut hiçbir devletin ülkede askeri bir üs kurmasına imkan sağlamadığını” açıklamasına karşın Solomon Adaları, dünya siyasetinin gündeminde yer almaya devam ediyor.
Beijing ve Honiara idareleri ortasında imzalanan Solomon Adaları Paktı mutabakatına karşı çıkan Avustralya, Yeni Zelanda, Japonya ve ABD idareleri, mutabakat kapsamında Çin’in Pasifikteki yayılma stratejisinde Solomon Adaları’nı “tramplen” olarak kullanacağını sav ediyor.
Anlaşma metni basına sızdırılmıştı
Anlaşma metni olduğu ileri sürülen dokümanların, 24 Mart’ta birinci sefer basına sızdırılmasından bu yana hem Pekin hem de Honiara idaresine kaygılarını ileten Avustralya, Yeni Zelanda, Japonya ve ABD muahedenin bölge barışını tehlikeye atacağını savunuyor.
Ancak sözkonusu devletler ve ülke içinden gelen tepkililerin yersiz olduğunu belirten Başbakan Sogavare, mutabakatın bölgesel güvenliği zayıflatmayacağından ve baltalamayacağından emin olduğunu tabir ediyor.
Çin, Pasifik’te askeri gücünü artırmaya mı çalışıyor?
Anlaşma teklifinin Çin’in fikri olduğunu ve teklifin Pekin’den geldiğini tez eden Beyaz Saray, Çin’i Güney Pasifik’te yaptığı müzakerelerle küçük bölgelere karanlık ve belgisiz muahedeler sunmakla suçluyor.
ABD’den gelen tenkitleri kabul etmeyen ve ülkesinin Solomon Adaları ile iş birliğinin öbür hiçbir tarafı maksat almadığını söyleyen Çin’in Washington Büyükelçiliği Sözcüsü Liu Pengyu, “Solomon Adaları üzere Pasifik Adası ülkeleri; Avustralya, Yeni Zelanda ve Japonya ile güvenlik iş birliği yapabilirken öteki ülkelerle de iş birliği yapma hakları var elbette” tabirini kullanmıştı.
Avustralya, Çin askeri varlığını yakınında istemiyor
Anlaşmadan haberdar olmasından bu yana alarmda olan Avustralya, Cairns kentinde yaklaşık 2 bin kilometre aradaki Solomon Adaları’nda Çin askeri varlığını istemediğini açıkça tabir ediyor.
Pasifik Bakanı Zed Seselja’yı Solomon Adaları’na gönderen ve Sogavare’den muahedeyi imzalanmamasını “saygılı bir şekilde” rica eden Avustralya, imzaların atılmasına mani olamamıştı.
‘Kırmızı çizgi’ uyarısı
Avustralya Başbakanı Scott Morrison, Çin’in rastgele bir Pasifik ülkesinde askeri üs inşa etmesinin Avustralya ve ABD için “kırmızı çizgi” olacağını belirtmişti. Lakin Morrison, Sogavare hükümetinin bir askeri üs kurulmasına müsaade vermeye niyeti olmadığını söylemesinden de memnuniyet duyduğunu açıklamıştı.
Morrison idaresine ilgisizlik suçlaması
Genel seçim kampanyalarının sürdüğü Avustralya’da, Başbakan Morrison idaresindeki koalisyon hükümetini, iklim değişikliği ve ekonomik bahislerde zorluklar yaşayan Pasifik ülkeleriyle ilgilenmemekle suçlayan ana muhalefetteki Emekçi Partisi, 21 Mayıs’taki seçimleri kazanmaları durumunda bölge ülkeleriyle yakından ilgilenecekleri kelamını veriyor.
Bölgedeki ülkelerin tekrar Avustralya’yı birinci tercih olarak görmelerini sağlayacaklarını taahhüt eden Personel Partisi Sözcüsü ve Gölge Dışişleri Bakanı Penny Wong, “Scott Morrison’un yarattığı boşluk, bizim çıkarlarımızı ve kıymetlerimizi paylaşmayan diğerleri tarafından dolduruluyor” dedi.
ABD’den askeri üs uyarısı
Yaklaşık iki hafta evvel Avustralya’yı ziyarete eden ABD Deniz Piyadeleri Kumandanı General David Berger’in, Solomon Adaları’nın imzalayacağı muahededen ileride pişmanlık duyabileceğini açıklamasının akabinde Ulusal Güvenlik Kurulu’ndan Kurt Campbell, Çin’in fiili bir askeri varlık oluşturma istikametindeki her adımı karşısında ABD’nin “buna nazaran cevap vereceğini” ihtarında bulunmuştu.
Anlaşmaya reaksiyon gösteren ve Pasifik’te kelam konusu mutabakatın imzalanmasına gerek duyulacak gelişme olmadığına dikkati çeken Yeni Zelanda Başbakanı Jacinda Ardern, Beijing idaresiyle “doğal karşılıklı çıkar” alanlarında birlikte çalışmanın koşul olduğunu savunuyor.
Japonya Başbakanı Kişida Fumio, Çin’in Pasifik’teki ada ülkelerine yönelik atılımlarını yakından izlediklerini lisana getirirken Japonya Kabine Baş Sekreter Yardımcısı Kihara Seiji, sözkonusu mutabakatın “tüm Pasifik bölgesinin güvenliğini etkileyebileceğini” söylemişti.
Çin’in Güney Pasifik’te yolu açıldı
Pasifik bölgesine yönelik çalışmalarıyla bilinen uzmanlara nazaran, Solomon Adaları Paktı’nın imzalanması, Çin ordusunun Güney Pasifik’e erişmesinin yolunu açıyor.
Hawaii Üniversitesinde Pasifik Adaları araştırmaları profesörü Tarcisius Kabutaulaka, Çin’in adalarda askeri üs kurmasa da yaptığı mutabakatlarla Pasifik’te sağlam bir yer edinmeye çalıştığını lisana getirdi.
Avustralya’nın kuzeydoğusundan Peru açıklarına kadar uzanan Güney Pasifik’in global bir askeri güç olmak isteyen Çin için kıymetli olduğunu söyleyen Washington merkezli fikir kuruluşu Stimson Center’dan Yun Sun, “Çin, rakibi ABD ve başka Batılı güçlerin yaptığı üzere kıyılarının yakınında, denizlerin ötesinde deniz gücü inşa ediyor” tabirini kullandı.
Tokyo’daki Sasakawa Barış Vakfı’nın Okyanus Siyasetleri Araştırma Enstitüsünden Fabrizio Bozzato ise Çin’in nihayetinde Batılı güçlere karşı bir istikrar noktası olarak görülmek istediğini söyledi.
Bozzato, “Pekin, Avustralya’ya en yakın Pasifik bölgesine yerleşmeye ve alternatif güvenlik ortağı rolünü üstlenmeye çalışıyor ve başarılı da oldu” dedi.
Solomon Adaları’nın önemi
İkinci Dünya Savaşı’nda Japonya’nın 3. savunma çizgisini kurduğu ülkenin en büyük adası Guadalcanal’de yaşanan ve tarihe “Guadalcanal Muharebesi” olarak geçen savaşı mahallî halkın yardımıyla kazanan ABD ve müteferrikleri Japonya’ya karşı büyük bir zafer elde etmişti.
Anlaşmanın gündeme gelmesiyle Guadalcanal Muharebesi’ne atıfta bulunan Avustralya Savunma Bakanı Peter Dutton, Solomon Adaları’nın o gün olduğu kadar bugün de Avustralya için çok kıymetli olduğunu vurgulamıştı.
Hükümetin yolsuzluk yaptığı teziyle Kasım 2021’de başlayan protestoların şiddet olaylarına dönüşmesiyle gündeme gelen Solomon Adaları, mevcut mutabakatlar uyarınca Avustralya, Yeni Zelanda ve Fiji’den güvenlik kuvvetleri talebinde bulunmuştu.
Durumun olağana dönmesinin akabinde bu defa de Çin ile yaptığı güvenlik mutabakatıyla gündemdeki yerini koruyan yaklaşık 685 bin nüfuslu Solomon Adaları, 6 büyük ve 900’den fazla küçük adadan oluşuyor.
Birleşik Krallık’ın 1893’te adalar üzerinde hakimiyet kurmasıyla İngiliz Milletler Topluluğu’na dahil olan Solomon Adaları, 7 Temmuz 1978’de bağımsızlığına kavuşmasından bu yana monarşiyle yönetiliyor.
