Mart 2021’den itibaren geçen bir yıllık periyotta Türkiye genelinde konut kiraları yüzde 100’ün üzerinde artış gösterdi. Emlakjet.com datalarına nazaran Türkiye genelinde ortalama kira sayısı 3 bin 100 TL olurken, İstanbul’da Türkiye ortalamasının iki katının üzerine çıkarak 6 bin 500 TL’yi buldu. Kiralar süratle yükselince, vatandaşın kiralık konut kriteri de değişti. Evvelce, ev–iş ortasındaki uzaklık, bina yaşı ve zelzeleye dayanıklılık üzere kriterler ön planda iken, artık öncelik en uygun fiyatlı konut oldu.
Gelirin yüzde 61’i kiraya gidiyor
Yükselen kiraların bütçe içindeki hissesi da yükseldi. Bilgilere nazaran TÜİK 2020 yılı ortalama kişi başı yıllık geliri 33 bin 428 TL açıklarken, Türkiye’de ortalama aylık kira fiyatı 1300 TL oldu. Bu da bireylerin yıllık gelirinin yüzde 47’sine denk gelirken, daha sonraki yıllarda kişi başı gelirin minimum fiyattaki artırım kadar arttığı varsayılarak yapılan hesaplamada vatandaşların gelirinin yüzde 61’ini kira masrafına ayırdığı varsayım ediliyor.
‘Yeni konut’ artık belirleyici değil
Kira artışlarının, konut satış fiyatlarının artmasının gerisinden geldiğini söyleyen TSKB Gayrimenkul İdare Şurası Lideri Makbule Yönel Maya, “Pandemi ile birlikte 2 yıla yakın bir müddet toplumun büyük kısmı çevrimiçi kendi meskenlerinde ya da memleketlerinde yaşamıştı. Münasebetiyle bu kopuştan sonra farklı emellerle kent merkezine dönme talebi tıpkı anda oluştu. Birden artan talep canlılığı da yükselen satış fiyatları ile birlikte kiralarda artışı hızlandırdı. Yeni konut sayısındaki azalma da artışlarda tesirli oldu” dedi.
Merkezi yerlerde kiralar arttıkça yönelimin daha çeperlere ya da eski konut stokuna kaydığını aktaran Maya, “Ayrıca kiralamalarda evvelden bilhassa zelzeleye sağlam olmasından ötürü tercih edilen yeni konutların artan sayılar karşısında eskisi kadar ana belirleyici etken olmadığını görebiliyoruz” açıklamasını yaptı.
Ulaşım kolaylığı ikinci planda
Paylaşımlı kira ödeyenlerin sayısının arttığına dikkat çeken Maya, “Paylaşımlı kira evvelden daha çok üniversite öğrencilerinde görülürken artık bekar nüfus için de bir alternatif, yeniden oda kiralamak da artan kira sayıları karşısında sarfiyat tarafını kişi bazında düşürebilmek ismine bir alternatif olarak karşımıza daha sık çıkıyor. Ev-iş, ev-okul ortasındaki aralık uzaklığından çok artık ev-iş/ev-okul ortasındaki ulaşım temasları ve alternatif toplu ulaşım ağları da belirleyici kriter olarak daha sık karşımıza çıkıyor” diye konuştu.
Arz-talepte büyük dengesizlik var
Zingat Bana Mesken Bul Satış ve Ticari Alakalar Yöneticisi Eser Karaismailoğlu, İstanbul’da vatandaşların şu anda yüzde 70’inin kiralık konut, yüzde 30’unun satılık konut arayışı içerisinde olduğunu aktardı.
Karaismailoğlu “Talep ile arz ortasında fecî bir dengesizlik bulunuyor. Bu da fiyatlarda çok sert bir yükselişe sebep oldu. Tüketiciler evvelce mesken – iş ortasındaki ara, bina yaşı ve sarsıntıya dayanıklılık üzere kriterler üzerinden arama yaparken artık en uygun fiyatlı konuta en süratli formda ulaşmaya çalışıyor” dedi.
Yabancı talebi de artışı tetikledi
Gayrimenkul Pazarlama ve Satış Profesyonelleri Derneği (GAPAS) Lideri İsmail Özcan, “2021 yılına nazaran 2022’de boş konut kira artışlarında yüzde 70-80’lere varan artışlar gözlemledik. Genel olarak enflasyonun üzerinde artış oldu. Kira artışları ve konut satış fiyatlarına paralel seyretti” diyor. Özcan, artışlarda Türkiye’de bulunan Suriyelilerin yanı sıra, İran üzere pek çok ülkeden olan satılık ve konut talebinin de tesirli olduğunu söyledi. Özcan, “Her ne kadar son devirde alınan ruhsat sayısı artsa da bunların üretim süreci düşünüldüğünde artışlar 1.5-2 yılda sürecek” yorumunda bulundu.
Alternatif modeller hayata geçirilmeli
Dünya’dan Leyla İlhan’ın haberine nazaran, Emlakjet CEO’su Tolga İdikat, kanunla belirlenen 12 aylık TÜFE ortalaması (Nisan ayı itibariyle yüzde 29,88) haricinde artırım yapmak isteyen konut sahiplerinin sayısının her geçen gün arttığına dikkat çekiyor.
İdikat, “Benim görüşüm satılık fiyatların artmaya devam edeceği ve mesken sahibi olamayanların kiralığa talebinin artmasıyla kiralık sıkıntısının daha da büyüyeceği yönde” dedi.
Tavan fiyat siyasetine da değinen İdikat, “Avrupa’da birtakım kentlerde uygulanıyor lakin Türkiye’de tavan fiyatın uygulamaya geçmesini çok mümkün görmüyorum. Kiralık piyasasına tahlil getirmek için kiralıklardaki masrafların bölünerek ödeneceği alternatif gayrimenkul modelleri hayata geçirilmeli” diye konuştu.
1000 TL altında kiralık daire yalnızca 16 vilayette kaldı
Tapusor.com ‘Gayrimenkul Dalı Piyasa Tahlili 2022 1. Çeyrek’ raporuna nazaran Türkiye genelinde vilayet bazında 1.000 TL altında kiralık konut bulunan kent sayısı 16’ya düştü. Adıyaman, Ağrı, Bingöl, Erzurum, Gümüşhane, Kastamonu, Kırşehir, Mardin, Nevşehir, Niğde, Siirt, Aksaray, Kırıkkale ve Iğdır dışında tüm kentlerde kira bedelleri 1.000 TL’nin üzerine çıktı. Birinci çeyrekte kiralık daire metrekare ünite fiyatı 10 TL’den 14 TL’ye çıkan Konya yüzde 40 bedel artışıyla birinci sırada yer alırken İstanbul, Nevşehir ve Yalova yüzde 33 artışla ikinciliği paylaştı. Bu vilayetleri yüzde 31 kıymet artışıyla Adana takip etti. İstanbul’da kiralık daire ünite metrekare fiyatları 40 TL’ye ulaştı.
