CHP Tekirdağ Milletvekili Candan Yüceer, 8 Mart Dünya İşçiler Bayanlar Günü nedeniyle; Türkiye’de bayanlara yönelik şiddette ve toplumsal cinsiyet eşitsizliğinde gelinen noktaya ait bir çalışma yaptı.
Yüceer, çalışmasında şu değerlendirmeleri yaptı:
20 yılda 7 bin 990 bayan öldürüldü: AKP’nin iktidara geldiği 2002 yılından itibaren 20 yılda Türkiye’de en az 7 bin 990 bayan öldürüldü. 2002’de öldürülen bayan sayısı 66 iken, 2007 ve 2009 yıllarında bu sayı binin üzerine çıktı. 2019’da da 474, 2020’de 300, 2021’de 280 bayan öldürüldü. 2022’nin ocak ayında 26, şubat ayında 23 bayan öldürüldü. 2022’nin tıpkı devrinde 49 bayanın mevti ise ‘şüpheli’ olarak kayıtlara geçti.
Tek adamın imzasıyla bir gecede hukuksuz bir halde İstanbul Sözleşmesi’nden imzamızın çekilmesinin akabinde en az 278 bayan öldürüldü, 235 bayan ise kuşkulu biçimde hayatını kaybetti. Bir müddettir açıklanan datalarda intihar yahut doğal vefat üzere sunulan kuşkulu bayan vefatları ve kuşkulu bir biçimde meyyit bulunan bayan sayısında önemli bir artış görülmektedir. Kuşkulu bayan vefatları, maalesef bayan cinayetlerinden daha da kuvvetli olabilmektedir. Hiçbir bayan vefatı kuşkulu kalmamalıdır.
Kadınların müdafaa talebi yüzde 114 arttı: AKP’nin 20 yıllık iktidarında, bayanlara yönelik şiddet, taciz, tecavüz ve bayan cinayet hadiseleri ve maruz kaldıkların vahşetin boyutu her yıl süratle artarak ürkütücü boyutlara ulaştı. Türkiye, İktisadi İşbirliği ve Gelişme Teşkilatı (OECD) ülkeleri ortasında bayana karşı şiddetin en yaygın olduğu ülke pozisyonuna geldi. 2012’de 139 bin olan müdafaa talebi sayısı, 2020 yılına geldiğinde yüzde 114 artışla 339 bin 792’ye yükseldi. Bayana yönelik artan şiddet her geçen gün artmasına karşın Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı bu yıl bayan sığınmaevi maksadını düşürmüştür. Günde en az bir bayanın öldürüldüğü bir ülkede, bayan sığınmaevlerinin toplam kapasitesi yalnızca 3 bin 624’le sonludur. Öte yandan yıllık bütçe hazırlanırken de 42 milyon bayan yok sayılarak adil bir bütçe hazırlanmamaktadır.
Kadınlar 20 yıldır AKP’nin ekonomik şiddetine direniyor: Bayanların yaşadığı şiddet yalnızca erkek şiddeti değildir. Bayanlar, devletin uygulamalarındaki eksikliklerden kaynaklanan ekonomik şiddete de maruz kalmaktadır. 20 yıldır iktidarda olan AKP’nin uyguladığı ekonomik şiddete direnen bayanlar birebir vakitte karar sistemlerinde yer almaya, siyasal haklarını müdafaaya ve cinsiyetçi siyasetlere karşı uğraş etmeye de devam etmektedir.
Toplumsal cinsiyet eşitsizliği katlanıyor: Dünya Ekonomik Forumu’nun yayımladığı Global Cinsiyet Eşitsizliği 2021 Raporu’nda, Türkiye, cinsiyet eşitliğinde üç sıra daha gerileyerek 156 ülke ortasında 133. sırada yer almıştır. Endekste Türkiye; bayanların iktisada iştiraki ve fırsat eşitliği kategorisinde 140., işgücüne iştirakte 137., tıpkı işe eşit fiyatta 95., eğitim imkanlarına erişimde 101., sıhhatte 85. ve siyasi ömürde temsilde 114. sırada yer almaktadır. Anayasamızın 10’uncu unsurunun ek fıkrası; ‘Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür’ kararı gereği, hükümet ve kamu kurum ve kuruluşları bayan erkek eşitliğinin sağlanması konusunda direkt sorumlu tutulmuştur. Fakat ülkemizde bilhassa sonra 20 yıllık AKP iktidarında toplumsal cinsiyet eşitliği ve bayanın ekonomik, toplumsal, siyasal ve kültürel alandaki durumu bakımından dünyanın birçok ülkesinin gerisine düşmüş durumdadır.
Toplumun yarısıyız fakat idarelerde yeteri kadar yer alamıyoruz: Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçlarına nazaran; toplam nüfusun yüzde 49,9’unu bayanlar, yüzde 50,1’ini ise erkekler oluşturmaktadır. Toplumun yarısı olan bayanlar idarelerde yeteri kadar yer alamamaktadır. Bayanların bürokrasi içerisinde üst seviye karar verici pozisyonlardaki oranı da düşük seviyededir.
Kadınların istihdam seviyesi erkeklerin yarısından az: Türkiye’de bayanların istihdama iştirak oranı, AB ve OECD ülkelerinin hayli altındadır. OECD ülkeleri ortalamasında İstihdamda Cinsiyet Açığı yüzde 14,5; AB Ülkeleri ortalamasında yüzde 10 İken, Türkiye’de bu oran yüzde 39,1’dir. TÜİK 2021 Aralık ayı bilgilerine nazaran Türkiye’de toplam istihdam edilenlerin sayısı 29 milyon 550 bin kişidir. İstihdamdaki bayan sayısı yüzde 29 iken, istihdamdaki erkek sayısı yüzde 63,5’tir.
Kadın işsizliği yükselişte: Cinsiyete nazaran ülkelerin işsizlik oranına bakıldığında ülkemizdeki bayan işsizlik oranı birçok ülkeyi geride bırakmaktadır. OECD ülkeleri ortalamasında bayan işsiz oranı yüzde 6,1; AB ülkeleri ortalamasında yüzde 7,2 iken Türkiye’de ise dar tarifli bayan işsizlik oranı yüzde 13,7’dir. Geniş tarifli bayan işsizliği oranı ise 29,9’dur. Bayanların çalışma hayatına iştiraki önündeki mahzurların yanı sıra çalışma şartları da hayli berbattır. Türkiye’de her 10 bayandan 3’ü kayıt dışı çalıştırılmaktadır. 2021 yılı dördüncü devir bilgilerine nazaran; istihdam edilebilen bayanların yalnızca yüzde 64,4’ü kayıtlı, yani toplumsal teminat kapsamındayken, yüzde 35,6’sı kayıt dışı işlerde hiçbir teminatı olmadan çalıştırılmaktadır. Çalışma hayatında, fiyatlarda de toplumsal cinsiyet eşitsizliği artmaktadır. Erkekler bayanlardan yüzde 31,4 daha fazla gelir elde etmektedir. Fiyatlı bayan ve erkekler ortasındaki gelir eşitsizliği büyümektedir. 2006 yılında fiyatlarda yüzde 12 olan fark yüzde 20,7’ye yükselmiştir. Kendi hesabına çalışan erkeklerin geliri bayanlardan yüzde 77,3 fazladır. Bayanların fiyat ve gelir seviyesinin de en az erkekler seviyesinde olması gerekmektedir.
