Dünyadaki mikroplastik kirlenmenin en değerli nedeninin insan üretim ve tüketim alışkanlıkları olduğunu belirten uzmanlar, karbon ayak izimizi azaltmaya çalıştığımız üzere plastik ayak izimizi de azaltmamız gerektiğine dikkat çekiyor. Yeditepe Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Kısmı, Geoteknik Anabilim Kısmı öğretim üyesi Doç. Dr. Hakkı Özhan bahse ait açıklamasında, “Bazı istatiksel bilgilere nazaran 2021 yılında Türkiye’de çıkan yıllık plastik atık ölçüsü yaklaşık 5 milyon 600 bin tondur” diye konuştu.
Bilim insanlarının insan kanında mikroplastik tespit etmesi mikroplastik kirlenmesinin boyutlarını ortaya koydu. Mikroplastikler, büyük plastiklerin bozulmasıyla oluşuyor ve 0,0001-5 mm boyutlarındaki plastik parçacıkları tüm dünyaya yayılıyor. Yapılan araştırmalar, tatlı su kaynaklarından ziraî topraklara, okyanuslardan kutuplara, ormanlardan bahçemizdeki toprağa kadar dünyanın neredeyse tüm bölgelerinde çeşitli boyutlarda mikroplastik kirlenmesinin olduğunu gösteriyor. Uzmanlara nazaran birebir biçimde üretmeye ve tüketmeye devam edersek, etrafa ve sıhhate ziyanlı olan mikroplastiklere gelecekte çok daha fazla maruz kalabiliriz.
Geoteknik Anabilim Kolu öğretim üyeleri Prof. Dr. Mehmet Murat Monkul ve Doç. Dr. Hakkı Oral Özhan, bu kıymetli probleme dikkat çekmek hedefiyle Polymers isimli milletlerarası mecmuada geoteknik mühendisliği ve topraklardaki mikroplastik kirlenmesine ait bir makale yayınladı. Geçen 5 yıl boyunca mikroplastik-zemin/toprak ile ilgili yapılan bilimsel çalışmaları da irdeleyen Prof. Dr. Monkul ve Doç. Dr. Özhan, dünya genelindeki bilimsel yayınların tarandığı data tabanı olan Web of Science çekirdek koleksiyonunda, mikroplastik-zemin/toprak bağı ve kirliliğine dair araştırma yapan mühendislik alanlarının çok kısıtlı olduğunu belirledi.
Multidisipliner yaklaşımla ele alınmalı
Mikroplastiklerin deniz, kara ve hava canlılarının besin zincirlerine davetsiz konuk olarak girdiğini belirten Prof. Dr. Monkul, “Yalnızca çevreyi kirletmiyoruz, birebir vakitte canlıların besin zincirine de uzun vadeli, biyolojik tesirlerini bilmediğimiz sentetik bir maddeyi, giderek artan ölçülerde dâhil etmeye devam ediyoruz” dedi.
Mikroplastik kirlenmesiyle uğraşın multidisipliner bir yaklaşımla ele alınması gerektiğini vurgulayan Yeditepe Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Kısmı, Geoteknik Anabilim Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Mehmet Murat Monkul, geoteknik mühendislerine de burada kıymetli misyonlar düştüğünü kaydetti.
Kirlenmenin sebebi üretim ve tüketim alışkanlıkları
Kamuoyunun bu hususta duyarsız olduğunu söyleyen Prof. Dr. Monkul, “Aslında kirlenmenin en kıymetli sebebi biziz. Yani insanların tüketim alışkanlıkları… Tüm dünyada yıllık yaklaşık 400 milyon ton plastik üretiliyor. Kimi projeksiyonlarda bunun 2050 yılında, iki katına çıkacağı belirtiliyor. Bilim dünyasının bir kısmı haricindeki kamuoyu maalesef durumun ciddiyetinin gereğince farkında değil. Temel tehlikeli nokta budur. Pekala, karbon ayak izimizi azaltmaya çalıştığımız kadar plastik ayak izimizi azaltmaya çalışıyor muyuz?” diye sordu.
3 milyar mikroplastik parçacık etrafa bırakıldı
Yeditepe Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Kısmı, Geoteknik Anabilim Kolu öğretim üyesi Doç. Dr. Hakkı Özhan da, 2018 yılında yapılan araştırmaya nazaran, Avrupa Birliği ülkelerinde yıllık yaklaşık 52 milyon ton evsel atığın atık depolama alanlarında biriktirildiğine işaret etti. Özhan, “Bunun sonucunda da yaklaşık 3 milyar mikroplastik parçacığının etrafa bırakıldığını görüyoruz. Yalnızca Avrupa ülkelerindeki datalar bile olayın boyutlarını göstermek açısından kıymetli bir sayı. Dünya genelinde durumun çok daha vahim olduğunu varsayım edebiliyoruz. 2021 yılında Türkiye’de çıkan yıllık plastik atık ölçüsü yaklaşık 5 milyon 600 bin tondur. Bu ölçü ile dünya genelinde en fazla plastik atık üreten dokuzuncu ülkeyiz. Türkiye için yüksek sayılabilecek yıllık plastik atık ölçüsü, etraf kirliliği ve canlı sıhhati bakımından epey düşündürücüdür” diye konuştu.
Mikroplastikler toprağa sızıyor
“Araştırmalar denizler ve suların yanı sıra toprakta da mikroplastik varlığının ne kadar tehlikeli olduğunu bize göstermekte. Türkiye’de yapılan çalışmalarda da mikroplastiklerin canlı sıhhati üzerindeki olumsuz tesirinin olduğu gözlemlenmiş.”
Topraktaki mikroplastik kirlenmesinin önüne geçmek için birinci tedbirin plastik tüketiminin azaltılması, tek kullanımlık plastiklerden vazgeçilmesi olduğunu kaydeden Prof. Dr. Monkul, şunları kaydetti:
Çevre iklim istikrarı gözetilmeli
Atık ithalatının altını çizen Doç. Dr. Özhan ise son yıllarda ülkelerin bu mevzuda tedbirler almaya başladığına işaret ederek kelamlarını şöyle sürdürdü:
